Poolse aardappelteler is het beu en areaal keldert

Over het juiste areaalcijfer in Polen ontstaat altijd veel discussie en afgelopen jaar nam dit debat nog verder toe. Officiële cijfers van het Poolse aardappelinstituut noemen een areaal dat net iets boven de 322.000 hectare ligt. Overheidsdata komt niet verder dan 230.000 hectare. Daarbij komt nog de thuisteelt bij mensen in de achtertuin. Zo'n 20.000 tot 30.000 hectare naar schatting. Niet iedere teler registreert zijn aardappelen om geen controles te krijgen op onder andere bacterieziekte, zo is het idee.

Fors kleinere aardappeloogst
De Poolse aardappeloogst viel afgelopen jaar tegen met 7,4 miljoen ton. Een daling van 1 miljoen ton vergeleken met het jaar ervoor. Vooral in het noorden en oosten van het land was het erg droog. In het zuidwesten viel juist zeer veel regen waardoor de aardappelen wegrotte. De markt in het land is gewoontjes geweest tot dusver. Niet slecht maar ook zeker niet goed.

Verwerkers van fritesaardappelen in Polen – in hoofdzaak Farm Frites, McCain en Fritar – hebben hun contractprijzen aan het begin van dit jaar wel verhoogd. Vervolgens bleven de inputkosten stijgen en ontstond meer en meer onvrede over de geboden prijzen. Dit resulteerde erin dat telers voor Farm Frites in het noorden van Polen hun krachten bundelden en besloten geen handtekening te zetten. Telers melden dat de geboden contractprijzen meerdere malen licht verhoogd zijn, maar niet voldoende. Een aantal telers heeft daarom besloten de aardappelen dit seizoen vrij te telen. Farm Frites heeft wel het pootgoed geleverd en heeft daarom het recht op eerste koop.

Areaal fiks omlaag
Poolse akkerbouwers die dit jaar wel aardappelen telen zijn positief over de markt voor komend seizoen. Percentages van 20% tot zelfs 30% worden genoemd waarmee het areaal kan dalen. Grote en kleine telers zijn het allemaal zat na jaren van sappelen. Afgelopen herfst is al fors meer koolzaad en wintergraan gezaaid. Dit voorjaar gaat meer maïs de grond in en er wordt geëxperimenteerd met zonnebloemen. Ook zomergranen vonden gretig aftrek. Er zijn minder kosten mee gemoeid, minder arbeidsbehoefte en de perspectieven zijn goed.

Vooral de teelt van chipsaardappelen krijgt een klap. Chipsfabrieken krijgen de duurdere producten niet gesleten bij hun afnemers. De retail gooit ze desnoods uit het schap. Dat deed Edeka/Biedronka bij Pepsico. Naar eigen zeggen om consumenten niet op te laten draaien voor de hogere kosten. Bronnen uit de sector melden dat de discussie inmiddels wat gesust is en dat er binnenkort wel weer wordt geleverd. Feit blijft dat de contracten minimaal in prijs omhoog zijn gegaan. Dit samen met veel risico en lage opbrengsten zorgt ervoor dat telers liever switchen naar frites of helemaal geen aardappelen telen. Chipsfabrieken hopen het tekort op te vangen met meer import uit Duitsland.

Alleen Pools product
De tafelaardappelmarkt liet jarenlang een daling zien en stabiliseert naar schatting komend seizoen. Poolse supermarkten hebben zichzelf verplicht om alleen nog Pools product in de schappen te leggen. Dat biedt kansen nu de import uit hoofdzakelijk Frankrijk wegvalt. Ook aardappelen van een iets minder kaliber vinden aftrek bij redelijke prijzen.

Farm Frites/Aviko in Noord-Polen en McCain in Zuidwest-Polen produceren beide frites voor de Russische markt. Eerstgenoemde voor de vele McDonald's restaurants, die nu in Rusland allemaal gesloten zijn. Ook gaat er veel product naar Oekraïne. De vraag naar frites vanuit deze bestemmingen ligt nu stil, of is sterk opgedroogd. Naar verluidt vangen andere afzetbestemmingen dit wel op. Het is niet gelukt volgens insiders om alle contracten onder te brengen bij telers. Hoe de verwerkers daarmee omgaan is onbekend. Er worden volgend seizoen meer vrije aardappelen verhandeld, maar lijnen draaien mogelijk minder efficiënt en ook dat heeft zijn (financiële) gevolgen.

Weinig vochtreserves
Het voorjaar in Polen is bijzonder gestart. De winter verliep zeer droog en dat geldt ook voor de maand maart. Inmiddels is het ook in land erg koud geworden maar geen regen van betekenis is tot dusver gevallen. De vooruitzichten blijven voorlopig bij koud weer waardoor het weleens een laat voorjaar kan gaan worden bij droge omstandigheden. Het is wederom een nadeel voor de aardappelteelt in het land die het al zwaar heeft te verduren.

Na het wegvallen van het Verenigd Koninkrijk – en ook al daarvoor – is Polen uitgegroeid tot het vijfde land binnen de EU-5 van belangrijkste aardappelproducenten. De export van tafelaardappelen en aardappelproducten aan Oekraïne is een belangrijke. Het is immers een buurland. Een kleinere productie kan dus in balans komen wanneer ook de vraag evenredig daalt. Toch zijn er op het bredere Europese afzettoneel nog steeds voldoende afzetkansen. In die zin schiet een groeiende Poolse aardappelsector zichzelf dit seizoen in de voet.