Angst drijft teler en aardappelindustrie

In de wereld van energie, metalen en agrarische  grondstoffen gaat het niet alleen meer om prijs, maar vooral ook over beschikbaarheid. Waar we in dertig jaar tijd een fijnmazig distributiesysteem hebben gebouwd waarin grondstoffen altijd beschikbaar waren, en via JIT (just in time) precies op tijd geleverd werden, liggen de kaarten nu anders. Niks is zeker en nergens kan automatische vanuit gegaan worden.

Dat daarmee de kostprijs enorm gestegen is (en blijft stijgen) is duidelijk. Dat geldt voor de boer, voor de transporteur en voor de verwerkers. Dit geeft een enorme aanslag op het beschikbare kapitaal en daarmee is cashflowmanagement zeer belangrijk. Door de hoge prijzen wil je weinig voorraad aanhouden (dood kapitaal) maar door de onzekerheid van levering wil je juist extra voorraad aanhouden om niet stil te vallen.

Onzekerheid overheerst
Deze onzekerheden zorgen voor een meer dan nerveuse markt, waarbij het er op de aardappelmarkt op lijkt dat de focus bij de verwerkers meer zit op de bijproducten die nodig zijn om frites te bakken, dan op de grondstof aardappelen. Beschikbaarheid en kosten van transport, beschikbaarheid van verpakkingen, beschikbaarheid en kosten van bakolie, beschikbaarheid en kosten van energie (gas) zijn zo een aantal uitdagingen waar de industrie voor staat. Aardappelen inkopen lijkt daarbij een sluitpost op dit moment. Verwerkers zijn voorzichtig geworden en kunnen met de tot nog toe ingekochte aardappelen aan hun verplichtingen voor levering van frites redelijk voldoen. Verwerkers hadden blijkbaar de inkoopportefeuille voor maart redelijk op orde waardoor ze nu niet perse actief de markt op moeten, ondanks dat de verwerking tot nog toe wel 100% doordraait en goede cijfers laat zien.

Vrije aardappelen verkopen voor directe levering is dan ook lastig. Er is weinig vraag en enkel meeleverkilo's worden opgehaald. De vraag van export (bijvoorbeeld Innovator voor Zwitserland) is op dit moment ook niet de drijver in de markt. De export loopt maar is niet wild. Uitdagingen met transport en transportkosten spelen daar ook een rol. Overigens is dat sowieso een hot item in de markt. Men kan zich voorstellen dat Innovator uit Flevoland, voor levering aan een verwerker in Flevoland meer waard is dan Innovator uit Noord Frankrijk die ook naar een Nederlandse verwerker moeten worden gereden.

Rustig blijven
Telers met vrije aardappelen wachten de markt ook relatief rustig af. Er is geen paniek, maar telers met aardappelen die niet tot mei bewaard kunnen worden, zullen toch de komende tijd moeten gaan schakelen. Verwerkers kopen voor verder weg op het moment ook niet. Men kan niet inschatten wat dan de markt is en hoe de wereld er dan uitziet. Als het in juni €40 is dan wordt dat betaald als er frites tegenover staat, en is er geen vraag dan wordt niks betaald in juni en zal er niet bijgekocht worden. De strategie is dus op korte termijn bewegen en op de lange termijn wachten.

De termijnmarkt is daar een afspiegeling van. Waar andere grondstoffen een enorme verwachtingswaarde laten zien (verschil tussen dagmarkt en levering voor een latere periode) laat de aardappeltermijnmarkt een negatieve verwachtingswaarde zien. De markt is dun en er zijn weinig kopers.

Je zou verwachten dat als er nu aardappels ingedekt kunnen worden op €18,50 voor levering eind april dat daar wel koopinteresse voor zou zijn bij de verwerkers. Immers het is een korting (discount) van €1,50 op de dagmarkt. Echter men meldt zich niet op de termijnmarkt en laat deze links liggen voor dit moment. Iets wat aangeeft dat men de angst voor wat gaat komen prefereert boven de kans die het (theoretisch) biedt. Overigens zou een nog verder dalende aardappelprijs een slecht signaal naar de markt zijn voor het komende seizoen. Met een goede vraag naar frites, een extreem lage voorraad aardappelen onder de boeren (lager dan in 2018, aldus VTA) maar toch een dalende prijs, zal dit niet motiverend werken voor het uitplanten van aardappelen voor het nieuwe seizoen.

Risicomanagement 
De extreem hoge inputkosten die aardappeltelers staan te wachten, met een matige liquiditeit uit het vorige seizoen kan ervoor zorgen dat voor komend jaar het areaal nog verder zal gaan dalen. Het is ook niet voor niks dat zaaizaad van zomertarwe in Europa is uitverkocht, en dat nog veel boeren een bouwplan-switch overwegen om de liquiditeit te managen. Lage input gewassen met hoge saldo's is waar men naar op zoek is. En dan kom je niet uit bij aardappelen, uien of peen. Gewassen die veel kunstmest, gewasbeschermingsmiddelen, beregening en bewaring (energie) vragen zijn dan toegetreden tot de extreem hoge risico gewassen in het bouwplan.