Het ware verhaal achter het wereldfritestekort

Ook Boerenbusiness en Foodbusiness schreven de afgelopen maanden meermaals over een tekort aan frites bij fastfoodketens. Vooral McDonalds wordt daardoor geraakt in Azië. Ook KFC maakt bekend in Afrika niet altijd meer frites te kunnen serveren bij hun maaltijden. Japan, Maleisië, Taiwan en nu Indonesië hebben allemaal een gebrek aan frites. Tenminste, wanneer je bij McDonalds gaat eten. De verkoop van frites wordt beperkt tot louter kleine porties.

Bestaat het fritestekort?
Dat roept de vraag op: is er daadwerkelijk een wereldwijd tekort aan frites? De oogst in Europa, delen van Canada en de Verenigde Staten waren afgelopen jaar iets kleiner maar van een misoogst is zeker geen sprake. In andere landen was de oogst gemiddeld tot goed. Uitzondering op de regel is Zuid-Afrika. Daar zorgde vorst en regen weldegelijk voor een fors kleinere oogst. De gevolgen werden vooral gemerkt in de productie van chips. Juist omdat die rassen slecht hebben gepresteerd.

Fritesproducenten in de VS en Europa draaien overuren, zo tonen ook recordhoge verwerkingscijfers. Daar is iedere aardappel voor nodig. Een gemiddeld tot iets onder gemiddelde oogst gekoppeld aan een gekrompen areaal zorgt ervoor dat er minder grondstof aanwezig is dan waar fabrieken naar vragen. In Europa speelt bovendien een tegenvallende kwaliteit (hol) mee in sommige rassen. Zo kan het dat de VS inderdaad een zeer magere voorraad heeft. In hoeverre Europese vrieshuizen vol liggen met frites is onbekend. Die cijfers worden niet wereldkundig gemaakt. Kijkend naar de afzet versus de oogst dan is het ook hier aannemelijk dat van een rijkelijke voorraad geen sprake is.

Canadees exportverbod
Dit jaar kunnen Amerikaanse verwerkers – die juist veel aan Azië leveren – nauwelijks gebruikmaken van Canadese aardappelen. In het westen van het land verdroogde de oogst. Langs de oostkust was de opbrengst juist recordhoog. Een verbod op de import van aardappelen afkomstig van Prince Edward Island (PEI) – vanwege fytosanitaire eisen – zorgt ervoor dat het grootste teeltgebied van Canada buiten bereik blijft voor de VS.

De beschikbaarheid van aardappelen is het halve verhaal. Een nog belangrijkere factor is de mondiale logistieke disruptie als gevolg van het coronavirus. Zo liggen schepen met (onder andere) frites meer dan een maand lang te wachten voor ze in Afrikaanse havens hun producten kunnen lossen. Dit probleem is ook op andere plekken in de wereld zichtbaar.

Haven ligt stil
Een ander probleem is bij de thuishavens te vinden. Zo lag het exportverkeer in de Canadese haven van Vancouver grotendeels stil na grote overstromingen. Juist deze haven wordt veelvuldig gebruikt om producten als frites naar Japan te exporteren. Ook in de VS zijn havenfaciliteiten geraakt door orkanen en overstromingen in de afgelopen 48 maanden.

Fritesproducenten hebben nog een ander probleem en dat is de levering – en vooral de prijs – van hun andere inputs. Aardappelen zijn slechts één onderdeel en bovendien een product waarbij zij een stevige onderhandelingspositie hebben. Ook kartonnen dozen, frituurolie, plastic en bovenal elektriciteit zijn fors in prijs gestegen. Dit zorgt ervoor dat de productiekosten door het dak zijn gegaan. De hogere kosten direct doorberekenen aan de klant – en uiteindelijk de consument – levert veel commentaar op. In extreme gevallen worden producten zelfs geweerd uit de schappen door retailers om de consument 'te beschermen' tegen het hogere prijsniveau.

De toekomst
Of de wereldwijde fritesmarkt veel lucht krijgt tot de volgende oogst valt te bezien. De prijs van inputs toont nauwelijks een dalende trend. De prijs van plantaardige oliën, benodigd voor het frituurvet, bevindt zich op een recordhoogte. Ook energie blijft duur en langzaam zet de aardappelprijs steeds hogere stappen. Kijkend naar het komend seizoen wordt deze stijging alleen maar doorgezet vanwege een hogere kostprijs voor de teelt ervan. Daarnaast zijn de logistieke problemen de wereld nog niet uit, al dalen de prijzen voor het scheepvaartverkeer wel langzaam.

Tegelijk laait er in de landen die sterk afhankelijk zijn van de import ook de discussie op of het niet radicaal anders moet. Dat is onder andere in Kenia het geval. De eigen oogst (ongeveer een miljoen ton fritesaardappelen) was afgelopen seizoen namelijk prima. Des te ongeloofwaardiger is het dan dat de KFC-restaurants er geen frites meer bij kunnen serveren wanneer je kipnuggets besteld. Meer lokale productie klinkt op het eerste gezicht logisch, maar het is een traag proces en niet altijd reëel. Japan – de grootste importeur van Amerikaanse frites – kan bij lange na niet in zijn eigen behoefte voorzien.

Het opzetten van een eigen teelt, verwerking en afzet kost jaren en vergt veel van de landbouwsector in het land. Ook de komende vijf tot tien jaar blijven Aziatische en Afrikaanse landen afhankelijk van Europa en de VS als het om hun frites gaat.