Contractprijzen fors hoger, maar is het genoeg?

14-02: Het prijsoverzicht is aangepast na de prijsverhoging van Agristo in hun vastprijscontracten.

03-02: Dit artikel is aangepast na de prijsverhoging van McCain in hun vastprijscontracten.

01-02: De prijzen van Aviko zijn bijgewerkt na de aangekondigde verhoging. Een alinea met toelichting is toegevoegd aan het verhaal.

De vijf grote fritesaardappelverwerkers in Nederland (Agristo, Aviko Potato, Farm Frites, McCain en Lamb Weston/Meijer) hebben hun contracten allemaal verhoogd voor seizoen 2022-2023. De prijsverhogingen lopen gemiddeld uiteen van €2,42 tot €3,17 per 100 kilo. Dat is een relatief forse verhoging. Na een jaar van stabiliteit (2020) en kleine verlagingen (2021) plust de vaste prijs behoorlijk. Hierbij moet worden genoemd dat de verlaging van vorig jaar (gemiddeld €0,20 tot €0,50) niet is meegenomen in deze cijfers.

Matcht prijsstijging met kostprijs?
Helemaal uniek is dat niet. Na het bijzondere teeltjaar 2018 verhoogden de aardappelverwerkers destijds ook hun contractprijzen. Toen kwam er zo'n €1,70 tot €2,25 bij. De vraag is wat telers onder de streep merken van de huidige prijsverhogingen. Immers, zij kijken aan tegen een fikse kostenstijging voor nagenoeg alle inputs op hun bedrijf. Hoe groot die kostenstijging is verschilt per bedrijf. Dat maakt het voor verwerkers lastig. De Producenten Organisatie Consumptieaardappelen (POC) rekent met een stijging van €1,50 voor levering af land en €2,10 voor levering in april. Dit is exclusief marge voor de teler en voor teelt op klei.

We kunnen concluderen dat de contractprijsverhogingen ruimschoots de kostprijsverhoging compenseren. Een stijging van bijna €3 voor Fontane en Innovator op april is een euro meer dan waar de POC mee rekent. Toch is dat niet het hele verhaal.

Laatste jaren is scheefgroei ontstaan
De vaste contractprijs en de kostprijs van de aardappelteelt zijn de laatste jaren uit elkaar gegroeid. Wordt de eerste deels op basis van de markt vastgesteld, de tweede kijkt alleen naar harde cijfers en inschattingen. Simpel gezegd is de contractprijs te weinig meegegroeid met de stijgende kosten. Voor komend seizoen wordt een fikse inhaalslag gemaakt, maar of dit genoeg is moet iedere teler voor zichzelf beoordelen. Kosten voor onder andere beregenen zijn bijvoorbeeld niet meegenomen, terwijl dit voor veel bedrijven wel noodzakelijk is.

Het verhaal van de kostprijs kent twee kanten. Ook de fritesproducenten kijken tegen forse prijsstijgingen aan. De afzet mag dan zeer goed verlopen, ondanks de wereldwijde coronaproblematiek, hoge kosten hakken ook hier in op de marge van bedrijven. De financiële cijfers van Lamb Weston bijvoorbeeld tonen 12% omzetgroei maar bijna 70% minder winst. Alles, van kartonnen dozen en plastic zakjes tot frituurolie en energie is fors duurder. In de huidige situatie van tekorten is het ook voor een fabriek lastig om scherp in te kopen. Daarom wordt ook scherp gekeken naar de inkoop van grondstof: de aardappelen. Uiteindelijk is het de consument die de prijsstijging moet vergoeden en dat gaat niet altijd zonder slag of stoot. Vooral omdat de retail stijgingen lang niet altijd accepteert. In de chipswereld is dat goed merkbaar.

*Deze tabel is bedoeld als overzicht en NIET als vergelijking tussen verwerkers. In de tabel wordt de basisprijs zonder premies en toeslagen genoemd. Agristo en Farm Frites werken met de sortering 35 millimeter opwaarts. Aviko, McCain en Lamb Weston/Meijer met 40 millimeter opwaarts. Zie hieronder voor verdere toelichting.

In april al €20
Wat valt op in het contractprijzenoverzicht? Vorig jaar meldde we dat voor het eerst een prijs boven de €20 per ton werd geboden op levering eind juni. Weliswaar inclusief premie voor mechanische koeling. Dit jaar zien we bij Innovator zelfs op aprillevering al een prijs boven de €20 (Agristo).

Ondanks de hoge energieprijzen kent de leverperiode eind juni bij Fontane niet de grootste prijsstijging. Bij Innovator ligt het zwaartepunt wel in deze periode. Zelfs al bij af land leveren zijn de prijzen relatief veel toegenomen. Innovator is veelgevraagd door alle verwerkers. Opbrengsten vallen bij dit ras soms tegen waardoor telers uitwijken naar alternatieven.

Contractprijs boven marktprijs
Met bovenstaande prijsniveaus hebben de fabrieken duidelijk stelling genomen. Wanneer je bedenkt dat de 5-jarige gemiddelde aardappelprijs op de termijnmarkt €16,20 bedraagt (en de 10-jarige €15,65) dan zitten de contracten hier fors boven. Ook in een jaar met overaanbod verplichten de verwerkers zichzelf deze bedragen te betalen.

Agristo niet overal aan kop
Er heeft een flinke shuffle plaatsgevonden onder de vijf fabrieken in dit overzicht. Het Belgische Agristo, met een fabriek in Tilburg, is traditioneel lijstaanvoerder met de hoogste contractprijs. Deze positie moet het nu afstaan of delen met de concurrent. Let wel: Agristo betaalt deze prijs voor aardappelen vanaf 35 mm waar de meeste concurrenten, behalve Farm Frites, met 40 mm rekenen.

Aviko betaalde in het verleden meestal een relatief hoge contractprijs. Voor dit seizoen besloot de verwerker de wedstrijd vroeg te openen met een integrale verhoging van €2,50 voor alle rassen in alle periodes. Andere verwerkers zijn daar overheen gegaan met soms een euro of meer. Wellicht om de concurrent af te troeven of omdat ze simpelweg meer aardappelen nodig hebben. Nagenoeg allemaal breiden ze hun productie dit jaar of in 2023 uit. McCain bouwt zelfs een geheel nieuwe fabriek. Ook LWM heeft die plannen voor volgend jaar.

De contractprijzen van Aviko - die al in oktober waren vastgesteld - matchte niet langer bij de kostprijsstijging voor de teelt die in februari in beeld is. Reden voor het bedrijf om de prijzen bij te stellen met €0,50 tot €0,80 per 100 kilo.

Innovator op €22,30
Fontane komt in de drie leverperiodes (af land, week 17, week 26) met een verhoging van €2,75, €2,96 en €2,42 per 100 kilo. Daarmee komt de gemiddelde contractprijs op €12,05, €17,62 en €20,17 uit. Bij Innovator liggen die verhogingen op €2,99, €2,93 en €3,17. De gemiddelde contractprijzen bedragen €13,90, €19,63, €21,95.

Kwaliteitspremies en bonussen zijn in dit overzicht niet meegenomen. Deze kan de definitieve aardappelprijs flink laten afwijken. Waar vorig seizoen nog werd geminderd in het volume op vaste prijs is dat dit jaar terug op 40 tot 50 ton gezet. Soms geldt ook daar een kleine bonus voor. Vanwege de onzekere situatie wordt door de meeste bedrijven niet op meerjarige afspraken ingestoken. Wie een lopend twee- of driejarig contract heeft wordt soms wel, soms niet gecompenseerd.

Conclusies
Verwerkers geven gehoor aan de fikse kostprijsstijging. Door scheefgroei van de prijzen is het lastig om in één of twee jaar de prijzen naar een fors hoger niveau te tillen. Daarbij geven zij aan dat een hoge aardappelprijs ten koste gaat van hun concurrentiepositie wereldwijd. Duidelijk is dat ook fabrikanten hogere kosten maken voor al hun inputs. Het frituren van aardappelproducten vraagt immers relatief veel energie. Fabrieken hebben behoefte aan meer aardappelen, door uitbreiding van de verwerkingscapaciteit, maar zijn lang niet altijd zeker van uitbreiding van het areaal. In Nederland wordt weinig groei of krimp verwacht. Uitbreidingsmogelijkheden worden hoofdzakelijk in Frankrijk gezien, maar ook daar staan de signalen niet op groen. 2022-2023 wordt een uitdagend en onzeker seizoen voor alle ketenpartijen.