Zet contractprijsverhoging Franse teler in beweging?

Wat Clarebout nog niet lukte heeft Aviko Potato wel gedaan: een nieuwe fritesfabriek uit de grond gestampt. Terwijl Belgisch grootste bakker van frites worstelt tegen weerstand in het Waalse plaatsje Frameries, roken de schoorstenen in Poperinge sinds september. Op termijn moet er 175.000 ton frites geproduceerd worden per jaar. Daar zijn veel aardappelen voor nodig. Zeker wanneer je bedenkt dan de concullega's ook allemaal aardappelen zoeken om de honger naar grondstof te stillen.

Kansen in België drogen op
In Wallonië liggen nog kansen voor de bedrijven, maar die drogen wel op. Uitbreiden gaat niet meer zo gemakkelijk en ook hier zitten de bouwplannen steeds vaker vol met aardappelen. Een nieuw politiek beleid zorgt er bovendien voor dat verhuurders huiverig zijn met het aanbieden van veel huurgrond, omdat dit mogelijk consequenties kan hebben voor hun berichtvoering. Steeds vaker wijken de Belgische professionele telers daarom uit naar Noord-Frankrijk. Voor hen is de taalbarrière geen enkel probleem. Daarnaast zijn ook de Franse telers sterk geprofessionaliseerd; voormalige graan- en veebedrijven die fiks geïnvesteerd hebben in machines, bewaarloodsen en teeltkennis.

Dit is direct één van de hoofdredenen waarom insiders het aardappelareaal niet opnieuw zien dalen in Frankrijk. De bedrijven hebben geïnvesteerd in de teelt en zich eraan gecommitteerd. Graan- en koolzaadprijzen bevinden zich weliswaar op een hoger niveau dan voorheen – en ook de bietenprijs is voorzichtig positief – dit betekent niet direct marge onder aan de streep. Vooral de hogere kunstmestprijzen slokken de opbrengsten op. Daarbij komt dat oudere akkerbouwers het wel makkelijk vinden om een deel te verhuren tegen een goede prijs.

Geen herstel areaal
Net als elders in Europa daalde ook in 2021 het aardappelareaal in Frankrijk. Met ruim 10.000 hectare (min 6,2%) was de correctie vrij fors. Daarmee kwam een einde aan louter groei sinds 2015. Het areaal zit nu weer op het niveau van 2009, voor een fikse daling werd ingezet. Een daling mag er dan niet in zitten, over een (grote) stijging wordt ook getwijfeld. Ook verwerkers geloven niet dat de daling komend seizoen weer wordt weggepoetst.

"In mijn omgeving vond je tot vijf jaar geleden geen aardappelen", vertelt een akkerbouwer uit Saint Quetin in Picardië. "Inmiddels zie je ze ook hier. Zelfs op percelen met stenen en die van mindere kwaliteit zijn. De bestaande telers breiden hun areaal uit, maar nieuwe bedrijven komen er niet snel bij. Daarvoor moeten eerst attractieve contracten worden aangeboden en kansen op een goede marktprijs."

Kansen binnen de teelt
Waar moeten dan die extra aardappelen vandaan komen die fritesproducenten zo hard nodig hebben? Volgens insiders uit die sector liggen de kansen vooral bij telers van tafelaardappelen. In Frankrijk worden op jaarbasis grofweg 6 miljoen ton consumptieaardappelen verbouwd. Daarvan wordt zo'n 2,4 miljoen ton door McCain en andere Franse industrieën verwerkt. Nog eens 2 miljoen ton gaat de grens over naar België. De overgebleven 1,6 miljoen ton is de lokale tafelaardappel- en exportmarkt. Daar hopen fabrieken hectares weg te kunnen snoepen.

Stijging contractprijs
Net als in Nederland en België stijgt ook in Frankrijk de contractprijs met een relatief grote stap. Telers noemen bedragen die gemiddeld €25 tot €30 per ton hoger liggen dan vorig jaar het geval was, afhankelijk van het ras en de leverperiode. Daarmee liggen de contractprijzen veelal iets hoger dan in Nederland het geval is. Aviko Potato biedt Franse telers een contractprijs van €177 per ton voor Fontane op week 17. Voor Innovator is dat €197 per ton in dezelfde week. Volgens de verwerker hebben aardappeltelers in Frankrijk minder mogelijkheden buiten het vastprijscontract om. In Nederland kent Aviko zeer veel verschillende contractvormen en is er een uitgebreide kwaliteitsstaffel.

Gappi, de telersorganisatie die exclusief aan McCain levert, spreekt van een contractprijsverhoging van €27,11 per ton. Dat komt neer op 20%. De prijzen variëren – afhankelijk van leverperiode en ras – tussen de €121 en €216,20 per ton. Nieuw is een bonus van €5 per ton wie voor een 'regeneratief' teeltcontract gaat. Hierbij moeten telers over een periode van zes jaar aan een zevental pijlers voldoen. Denk aan werken met groenbemesters, biodiversiteit, verminderde grondbewerking en meer. Er zijn drie niveaus met maatregelen: beginner, gevorderd en expert. Deelname is nu op vrijwillige basis zegt Maxence Turbant tegen La France Agricole. Komend seizoen wordt gehoopt dat 10% van de telers deelneemt. Over acht jaar moeten alle achthonderd telers meedoen op minimaal één niveau.

Consument moet meebetalen
Gappi-voorzitter Bertrand Achte is tevreden met de prijsverhoging maar minder met het nieuwe contract. "De eerste twee niveaus zijn werkbaar, het derde is dat veel minder." McCain hoopt in Europa dat consumenten bereid zijn om meer voor een frietje te betalen omdat de kosten voor alle ketenpartijen stijgen. Op de lange termijn is ook steun vereist op het vlak van regeneratieve landbouw. Inmiddels is het concern in gesprek met grote retailers om het concept te bespreken.

In ieder geval moet het areaal aardappelen stijgen. Voor dit jaar rekent McCain op een stijging van 1.415 hectare. Een plus van 12% voor de verwerker. Daar is de contractprijsstijging op gebaseerd. Gappi is blij met de Egalim 2-wetgeving die eind vorig jaar van kracht is in Frankrijk. Bij wet is nu vastgelegd dat een afnemer geen contractprijs onder kostprijs mag aanbieden. De geambieerde prijsverhoging van €30 tot €40 is niet gehaald, maar voorzitter Achte is tevreden met het contract.

Gevolgen voor Europa?
Mogelijk dat de Franse wet – en de gevolgen hiervan – ook navolging krijgt in andere landen wanneer structureel een betere productprijs wordt aangeboden. Eén die zo goed als mogelijk rekening houdt met de kosten van inputs als kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen. Dat past in het straatje van de POC, die recent nog een oproep deed dat Europabrede afspraken op de aardappelmarkt vereist zijn.

Franse akkerbouwers hebben goede papieren voor de aardappelteelt en een (iets) betere contractprijs voor 2022-2023. De tijd moet uitwijzen of dit voldoende aanleiding geeft om uit te breiden in oppervlakte. De graan-, koolzaad en bietenprijzen hebben slechts een kleine invloed omdat de inputkosten door het dak zijn gegaan. Met nog zo'n acht weken te gaan tot het nieuwe seizoen is het afwachten hoe de situatie zich ontwikkeld.