'PotatoNL onafhankelijker door BO Akkerbouw'

Na een behoorlijke voorbereiding en vier versnipperde regionale aardappelnoteringen werd in september 2017, aan de vooravond van Potato Europe in Emmeloord, de PotatoNL-notering geboren. Telers, handel, exporteurs en verwerkers zijn hierin verenigd. Met oud-voorzitter Mark Brantjes kijken we terug op de voorbereiding, het verloop van de notering en wat PotatoNL nog te wachten staat.

Oordelend vanuit de ervaring die je nu hebt, zou je nu opnieuw starten met een landelijke aardappelnotering?
"Ik ben super trots op wat we met elkaar hebben bereikt. Als je kijkt vanuit welke situatie we zijn ontstaan denk ik zeker dat ik het opnieuw zou doen. Mogelijk wel met een andere methodiek omdat de aardappelmarkt vandaag de dag anders is dan in 2017. Het belangrijkste vertrekpunt was dat het als een gemis werd ervaren dat Nederland als toonaangevend aardappelland geen landelijke notering had waar alle partijen (teelt, handel en verwerking) in participeerden."

Kun je ons meenemen naar de gesprekken destijds?
"Ongeveer twee jaar aan verkennende gesprekken, onder leiding van Kees van Arendonk, zijn voorafgegaan aan de oprichting. Daar zijn de piketpalen geslagen. Vervolgens is onder mijn leiding een werkgroep opgericht. Deze was enkele maanden actief met alle personen uit de keten: handel, industrie, export en teelt. Van daaruit is een opzet gemaakt en werd PotatoNL opgericht. Achteraf gezien is het allemaal best rap gegaan hoe we vier partijen op één lijn kregen. We waren er allemaal van bewust dat dit een unieke kans was voor de sector en dat we die moesten grijpen."

Wat heeft je het meest verrast of verbaasd in de vier jaar sinds de oprichting?
"De emotie die gepaard gaat met het verhandelen van producten blijft me verbazen. Of het nu om een kleine teler of een grote verwerker gaat. De emotie is heel sterk. Dat geldt niet alleen voor aardappelen maar ook voor uien of peen bijvoorbeeld. De belangen zijn groot. Feitelijk is een notering niets meer of minder dan wat het product de afgelopen week waard is geweest. Ik denk dat we daar in de huidige opzet goed in slagen."

Toch is er ook kritiek te horen. Bijvoorbeeld vanwege het relatief kleine aantal transacties waarop de notering wordt gebaseerd.
"De inbreng aan de noteringstafel is divers. Een belangrijke inbreng is de transactielijst van de Brancheorganisatie. Feitelijk een afgeleide van de PAT-lijst, gecorrigeerd naar het protocol en aangevuld met inbreng vanuit de handel. Daarnaast is er de inbreng van beurzen, het informantennetwerk van beurs Goes en de VTA-lijst. Natuurlijk willen we graag over meer transacties beschikken. Er worden in principe uitsluitend koopovereenkomsten meegenomen waarbij de prijs door overleg tot stand is gekomen. Vrije aardappelen dus. Aardappelen waar bijvoorbeeld in het voorjaar al een prijsafspraak over is gemaakt, of die op een vaste dag- of weekprijs worden afgehandeld, vallen buiten de notering. De wekelijkse notering wordt uiteraard veelvuldig gebruikt om deze aardappelen mee af te rekenen."

In Nederland worden naar schatting zo'n 1,5 miljoen ton meeleveraardappelen verhandeld. Dat is toch een enorme gemiste kans?
"Klopt, maar dat wil niet zeggen dat die niet in beeld zijn. Beurs-gerelateerde aardappelen of aardappelen die afgerekend zijn op de Cash Settlement (CS) kunnen simpelweg niet meegenomen worden. De PotatoNL-notering wordt namelijk meegenomen in de wekelijkse Cash Settlement (CS). Neem je de meeleveraardappelen mee dan krijg je een repeterende werking in je notering. De prijs van de week ervoor zit dan in de CS verwerkt en de week daarop ook weer. Overigens zijn partijen in het buitenland altijd erg positief over de betrouwbaarheid en onafhankelijkheid van PotatoNL.

Zijn er andere mogelijkheden om aan meer transacties te komen?
"De LNCN geeft al jaren vakantiereizen weg om het insturen ervan aan te moedigen, maar zonder veel succes. Het zijn altijd dezelfde die deelnemen. De industrie brengt alle transacties in via de BO-lijst of PAT-lijst. Telers doen zichzelf tekort. Als de schuur leeg is lijkt het wel of de urgentie is verdwenen. Ze willen de buurman liever niet laten weten wat er is betaald. Zo maakt een steeds kleinere groep telers de markt voor een grote sector. Tegelijk zien we akkerbouwbedrijven veranderen. De schaalgrootte neemt verder toe en er worden afspraken op maat gemaakt met verwerkers. De echte vrije markt waar PotatoNL in vist krimpt."

Is de drempel niet te hoog om een transactie te melden?
"Er zijn denkrichtingen om dat te vereenvoudigen, bijvoorbeeld via een app. Het hoeft helemaal niet moeilijk te zijn. Nu moet een teler langs drie loketten; verkopen, contract tekenen en transactie melden. Dat gebeurt niet altijd. Er wordt nagedacht over hoe dit eenvoudiger kan. Het alternatief is een andere methodiek via een onafhankelijke marktmeester die informatie inwint en de markt duidt. Dit zijn allemaal mogelijkheden voor de toekomst die we nog moeten onderzoeken."

Er verandert dus meer dan de wisseling van voorzitter en secretaris?
"Deze stap is al een tijd in voorbereiding. Als voorzitter van LNCN zat ik geregeld met twee petten aan tafel bij PotatoNL. Dat is lastig. Omdat de wens is om verder te professionaliseren is het noodzakelijk volledig onafhankelijk te zijn. Eén van de ideeën was om een onafhankelijk voorzitter aan te trekken. Met BO Akkerbouw hebben we al een fantastische organisatie die alle partijen in de sector vertegenwoordigd. De stuurgroep van PotatoNL wordt als een eigen entiteit bij de brancheorganisatie gevoegd. Die heeft volledige zeggenschap, niet het bestuur van de BO."

Ga jij je nu meer op de LNCN richten en je eigen bedrijf?
"Ik blijf lid van de stuurgroep dus ik verdwijn niet helemaal uit het zicht. Ik blijf groot voorstander van een transparante markt. Prijsnoteringen zijn daar onderdeel van. Soms heb ik het gevoel dat dit bijzonder is omdat ook veel collega's menen dat de sector gebaat is bij zo min mogelijk transparantie. In deze digitale wereld komt de informatie altijd wel boven, maar vaak vertroebeld. Je kunt het maar beter zo goed mogelijk registreren en informeren. Het is nu tijd voor de volgende stap. BO Akkerbouw is een zeer geschikte partij om die uit te voeren."