Angst op de termijnmarkt, terecht of juist niet?

Vaak wordt gezegd 'markten houden niet van onzekerheid'. Dat is de afgelopen dagen op de aardappeltermijnmarkt weer eens duidelijk geworden. Er wordt druk gespeculeerd over met welke maatregelen het kabinet vanavond (12 november) zal komen. Dat werkt bij sommigen op de zenuwen en de gedachte 'het zal toch niet weer misgaan', komt zomaar opzetten.

Een akkerbouwer heeft op dat punt weinig mogelijkheden zich in te dekken. Het nog snel even cashen voor (fysiek) vrij product zien sommige dan als vorm van risicobeheer, maar als er iets te veel boeren dat doen, dalen de prijzen. Dat is een beetje te merken op de uienmarkt, maar is nog veel duidelijker zichtbaar op de aardappeltermijnmarkt. Maandag 8 november opende de beurs op €20,20 en gisteren is de termijnmarkt gesloten op €17,40.

Langere termijn
Kijken we voorbij de waan van de dag dan is er fundamenteel eigenlijk niet veel veranderd. De fritesfabrieken draaien op volle toeren en er zijn geen berichten dat die afschalen of dat de afzet stokt. De Nederlandse aardappeloogst wordt op circa 3,5 miljoen geschat, dat is niet groter of kleiner geworden en door het hoge verwerkingstempo aan het begin (van het laat gestarte) seizoen is er al een serieuze partij aardappelen van de markt.

Van de andere kant bekeken, hangt een milde lockdown in de lucht. De kans dat alle restaurants, drive-throughs, thuisbezorgingsdiensten, enzovoort dichtgaan, lijkt niet zo heel groot. En zelfs al worden de maatregelen in de loop van de winter verzwaard, hoeft dat niet te betekenen dat de vraag compleet wegvalt. Als de horeca iets de afgelopen tijd heeft bewezen, is dat die sector op creatieve manieren de klanten toch op de één of andere manier heeft weten te bedienen.

Weinig handel
Op de termijnmarkt valt nog iets anders op dit seizoen: de omzet van het aantal contracten blijft fors achter vergeleken met eerdere jaren. De stand van het aantal contracten staat in de periode van week 18 tot en met 44 op 6.716 contracten. Dat is ongeveer een derde van wat je zou verwachten rond deze periode.

Eén oorzaak aanwijzen voor de lagere omzet is moeilijk, maar er zijn wel een paar trends te signaleren. Kort gezegd zijn er drie partijen die een markt maken: kopers aan de ene kant, verkopers aan de andere en speculanten ertussenin. Aan de kant van de verkopers (boeren en handel met aardappelen in voorraad) is er niet veel gewijzigd. Volgens insiders hebben zij niet opeens veel minder contracten aangeboden. Maar iemand moet nog wel als koper willen optreden. Daar lijkt het probleem te zitten.

Vooral de verwerkers lijken zich rustiger te houden met handelen op de termijnmarkt. Het is vooral de speculant die de termijnmarkt naar niveaus van €20 en hoger heeft weten te handelen, maar dezelfde speculant bleek ook als eerste de termijnmarkt weer terug te zetten in afwachting van mogelijke beperkingen. Gebrek aan steun van meerdere kopende partijen zorgde voor een flinke aderlating op de termijnmarkt deze week.

Hoe reageert de fysieke markt?
Wat dan weer wel opmerkelijk is, is dat de fysieke aardappelprijzen niet wegzakken. Tekent dat het vertrouwen van de teler die hoog inlegt en denkt dat die prijs wel gehaald zal worden of proberen de afnemers de prijs op een stabiel, voor hen nog acceptabel niveau, te houden? Waarschijnlijk zal het een combinatie van beide zijn. Het is even afwachten hoe de fysieke markt volgende week reageert. Geeft die geen krimp, dan kan het vertrouwen op de termijnmarkt ook weer zo terug zijn.