Offensief contracteren 2022 is al gestart

Afgelopen week kwamen de Europese belangenbehartigers voor aardappeltelers bij elkaar in de NEPG (North-Western European Potato Growers). Conclusie is dat een wisselvallige zomer met veel neerslag niet zonder gevolgen is voor de teelt. Zo is er een ongekend hoge ziektedruk – met hoge kosten voor de gewasbescherming tot gevolg – en meer kwaliteitsissues.

Kleinere oogst
Met een opbrengst van geschat 45 ton per hectare in de EU-4 ligt deze iets boven het meerjarig gemiddelde. Wat de uiteindelijke netto opbrengst wordt blijft afwachten. Er is duidelijk meer tarra door rot, holle harte, groeischeuren en lage onderwatergewichten. Dit tast ook de bewaarbaarheid aan. De EU-4 opbrengst komt daarmee op 22,4 miljoen ton. Iets minder dan vorig jaar. Dit wordt vooral ingegeven omdat het areaal 5% is gekrompen.

Bert Timmermans van telersorganisatie VTA nam deel aan de recente NEPG bijeenkomst. Hij signaleert dat het offensief om de aardappelteler, en daarmee de contracten, al van start is gegaan. Het idee is dat met name akkerbouwers in de traditionele graangebieden voor komend seizoen eerder tarwe kiezen dan aardappelen, bij het huidig prijsniveau. De wintergranen worden immers vanaf eind deze maand gezaaid. Een combinatie van de eerder genoemde factoren en een tarweprijs die zo'n €100 boven vorig jaar ligt zorgt ervoor dat keuzes worden afgewogen.

Kostendekkende teelt geëist
Dit dilemma stopt niet bij de Franse landsgrenzen, weet Timmermans. Ook in andere landen speelt de keuze tussen tarwe of aardappelen of een alternatief gewas. "Kijk alleen maar naar de uitbreiding in uien of peen", zegt hij. "Op kleigrond speelt verruiming van de teeltrotatie een rol, maar ook op zandgrond zoeken telers uitbreiding van hun gewassenpakket. In de gehele EU-4 is dit merkbaar. Centraal staat dat aardappeltelers een prijs eisen die ze in staat stelt om kostendekkend aardappelen te telen met een plus. "De areaalkrimp heeft dit seizoen aangetoond dat de markt op een cruciaal punt is gekomen."

"Waar fabrieken mee te maken hebben is dat telers eerder geneigd zijn om te gaan shoppen", merkt Timmermans. Hij signaleert dit gedrag ook bij zijn Europese collega's. "De laatste jaren zijn moeizaam geweest en er is soms flinke pijn geleden. Er zijn pijnlijke afrekeningen geweest waardoor telers op zoek zijn gegaan naar andere afnemers. Een aardappelteler is minder honkvast geworden, vooral de grotere bedrijven."

Selectief
Daartegenover staat dat ook afnemers selectiever worden in hun grondstofleveranciers. "Deels wordt dit ingegeven door de beweging van aardappeltelers om verder te kijken", weet Timmermans. "Akkerbouwers die jaar op jaar kwaliteit kunnen leveren en de tonnen zijn gewild. Dat zijn bedrijven waar fabrieken in de toekomst mee verder willen, zeker gezien hun uitbreidingsplannen. Deze ondernemers kunnen hun positie ook ten gelden maken."

Het is komend seizoen niet de vraag of de contractprijs stijgt maar met hoeveel. In de landen om ons heen – en dan vooral Wallonië en Frankrijk – liggen de contractprijzen al hoger dan we in Nederland gewend zijn. Verwerkers die hebben uitgebreid in capaciteit of nieuwe fabrieken gebouwd moeten zich in de markt kopen. Met alle uitbreidingen die nog op stapel staan of reeds gerealiseerd worden blijft deze situatie zich voordoen, ook in Nederland. Denk bijvoorbeeld aan de uitbreiding van McCain in Lelystad. Met name in het noordoosten (zetmeelgebied) gaan fabrieken op zoek naar meer areaal.

Uitbreiding gekocht
"De 5% areaalkrimp is een duidelijk signaal geweest. Dat zien ook de verwerkers", aldus Timmermans. "Hopelijk dat telers met een contractprijsstijging zich niet teveel laden verleiden om flink uit te breiden. We weten uit ervaring dat het areaalcijfer bepalend is voor de aardappelmarkt. Zelf met de huidige krimp zien we nog geen positieve markt momenteel. Als een van de weinig agrarische markten is de afzet van frites enorm gegroeid. Telers hebben hier niet van geprofiteerd. Je kunt zelfs stellen dat de uitbreiding in verwerking en afzet is gekocht bij de telers."

"Iedereen is zich er van bewust dat het anders moet, weet de VTA-man. "Kijkend naar de fikse kostprijsstijging komend seizoen – voor alle inputs – is dat actueler dan ooit. We moeten niet naar een een situatie zoals in de conservenindustrie toe. De marges zijn enorm dun en afnemers shoppen continu waar ze het goedkoopst kunnen contracteren. Telers hebben financieel veel pijn geleden de laatste jaren. De risico's nemen toe, ook wat het weer betreft. Er moet daarom ruimte zijn om financieel te herstellen."