Wat moet de contractprijs aardappelen in 2023 zijn?

Meerjarige afspraken zijn niet nieuw, maar worden door sommige verwerkers dit jaar prominenter naar voren geschoven. Om stabiliteit in de sector te creëren en om een prijsdaling op korte termijn te compenseren. Farm Frites en Aviko Potato opteren voor zo'n 2 of 3 jarige afspraak in de vorm van een vaste prijs of 'rollend contract'. Bij McCain en Lamb Weston / Meijer (LWM) kunnen telers ook een meerjarige afspraak maken, maar het komt in de contractstrategie niet uitgebreid naar voren.

Bij Farm Frites krijgen telers een plus van €0,25 per 100 kg per oogstjaar. Ook McCain hanteert die strategie. Aviko hanteert voor oogstjaar 2022 en 2023 dezelfde contractprijs als die voor 2020. LWM communiceert geen prijzen naar buiten toe.

Hoogste contractprijs, hoogste kostprijs
De contractprijzen die in 2020 werden gehanteerd, zijn de hoogste ooit die verwerkers hebben uitgekeerd. Het gemiddeld prijsniveau voor Fontane op week 17 bedroeg €15,14 per 100 kilo en €18,00 op week 26. Dat is 13,5% en 14% hoger dan het 7-jarig gemiddelde. Voor Innovator lag het prijsniveau in 2020 8% tot 14% hoger dan gemiddeld. Gemiddeld werd €16,98 in week 17 betaald en €19,10 in week 26.

Voor 2021 liggen de contractprijzen van Fontane in week 17 gemiddeld €0,48 lager. Op week 26 is dat €0,25 lager. Bij Innovator is de prijsdaling €0,28 en €0,33. Met een meerjarig contract compenseer je deze kleine daling. De prijsniveaus mogen dan hoog liggen – vanuit historisch perspectief gezien – de teler zegt dit weinig. Zij ervaren dat anders. Vooral omdat de kostprijs jaarlijks zo'n 3% toeneemt en daarmee harder stijgt dan de aardappelprijs.

Contractprijs 6,5% tot 10% gestegen
De contractprijzen zijn sinds 2015 integraal toegenomen. Alleen in 2018 en 2021 daalde de prijzen. Bij Fontane zijn de prijzen de laatste 5 jaar met gemiddeld 6,5% toegenomen. Voor het ras Innovator is de prijsstijging 10%.

Kostprijs steeg een derde
Sinds 2009 maakt de Nederlandse Akkerbouw Vakbond een kostprijsberekening voor consumptieaardappelen af land en droog uit de schuur, levering april. De kostprijs is in 12 jaar tijd met ruim 30% toegenomen voor af land leveren (van €10,07 naar €14,00). Droog uit de schuur bedraagt die stijging 35% (van €13,50 naar €18,20). Deze prijzen zijn berekend voor een akkerbouwbedrijf op kleigrond. Het zijn netto kostprijzen, exclusief marge voor de teler.

Gaan we uit van een lineaire kostprijsstijging, dan komt de af land kostprijs in 2022 uit op €14,32. In 2023 is dat €14,64. Een flink gat ontstaat met de contractprijzen, van gemiddeld €10,91. Voor levering april komt de kostprijs uit op €18,59 in 2022 en €18,98 in 2023. De gemiddelde contractprijs bedraagt in april €16,06.

Bonussen en toeslagen
Een gemiddelde kostprijs is niemands kostprijs en mede de reden waarom aardappelverwerkers zich hier niet teveel aan vastklampen. Alleen Aviko kent een contractvorm waarbij naar de kostprijs wordt gekeken. Deze vorm werd in 2019 gelanceerd, maar zet niet echt door. Telers kunnen voor zichzelf nauwkeurig berekenen op welk niveau hun kostprijs ligt en welke verkoopprijs dus loont. Boerenbusiness meldt zoveel mogelijk de kale contractprijs, zonder bonussen en toeslagen. Doe je dat wel – en bewaar je aardappelen in bijvoorbeeld een mechanische koeling – dan komt de prijs in juni steeds vaker boven de €20 uit. Het contractprijsniveau ligt dan duidelijk hoger.

Verwerkers willen dan maar mondjesmaat mee in de stijgende kostprijs, maar is een inflatiecorrectie geen optie? In 2020 bedroeg deze 1,3%. Over de laatste 10 jaar bedroeg de gemiddelde inflatiecorrectie 1,6%. Het is normaal om jaarlijks een inflatiecorrectie toe te passen op lopende contracten, salarissen of andere prijsafspraken. Waarom dan niet voor aardappelcontracten? Immers, de prijzen van veel inputs worden hier wel deels op gestaafd.

Prijs gat
Hanteren we een inflatiecorrectie van 1,6%, dan betekent dit dat de contractprijs voor Fontane in 2022 uitkomt op €9,44 (af land), €14,89 (week 17) en €18,04 (week 26). Voor Innovator is dat €11,08, €16,96 en €19,08. In 2023 neemt de Fontane-prijs toe tot een niveau van €9,59 tot €18,32 en €11,25 tot €19,38 voor Innovator. Daarmee blijft een gat van enkele euro's tussen de netto kostprijs die NAV berekent, maar het geeft wel een indicatie van een gedegen prijsstijging. Bovendien haalt dit het giswerk uit de contractprijzen voor het contracteren begint.

Met deze stijging wordt de jaarlijkse toename van de contractprijs niet gecompenseerd, maar het geeft wel een eerste aanzet en een stabiele basis.