Eenvoud wint in overzicht aardappelcontractprijzen

Aardappelverwerkers staan voor een grote uitdaging dit seizoen. Terwijl telers zoeken naar het afdekken van toegenomen prijsrisico's, proberen fabrieken minder posities te hanteren op basis van een vaste prijs. Meerdere afnemers kiezen ervoor om een 2- of 3-jarige strategie te hanteren. Dit voorkomt een forse prijsdaling in de vasteprijscontracten voor fritesaardappelen. 

Ieder seizoen kent zijn uitdagingen: dure kiemremmingsmiddelen, hoge teeltkosten of juist een overaanbod aan product. De uitdaging voor seizoen 2021-2022 overschaduwt dit alles. De exacte gevolgen van de coronacrisis zijn voor niemand bekend. Voor het eerst stokt het niet aan de productiekant, maar aan die van de afzet. Daarmee vindt forse disruptie plaats in de groeistrategie van Europese verwerkers. Wat betekent dit voor de aardappelteler?

Meerjarige contracten
Zowel akkerbouwer als verwerker zien toegenomen risico's. Hun reactie is echter tegenovergesteld. De teler wil meer op een vaste prijs contracteren, de verwerker minder. Om hieraan tegemoet te komen kiezen – van de Nederlandse verwerkers – Aviko Potato en Farm Frites ervoor om met meerjarige contracten de boer op te gaan. McCain en Lamb Weston / Meijer (LWM) kennen deze contractvormen wel, maar dit vormt niet de kern van hun beleid. De Belgisch-Nederlandse verwerker Agristo blijft standvastig bij hun éénjarig tonnencontract.

Nieuw is dit beleid niet. Voor oogstjaar 2018 kozen verschillende verwerkers voor meerjarige contracten. De animo lijkt daarvoor niet overweldigend. De meeste aardappeltelers bepalen het liefst ieder jaar opnieuw welke prijs volgens hen bij het komend seizoen hoort. De reden om in 2018 (na oogstjaar 2017) voor een meerjarige prijs te kiezen, was anders. De markt bevond zich in overvloed na een topoogst in de EU-5. Met bodemprijzen op de termijnmarkt en fysieke markt zochten telers eveneens verbintenis.

Ruim aanbod aan contractvormen
Afgezien van Agristo hebben Nederlandse verwerkers een ruim aanbod aan contractvormen: vaste prijs, meerjarig, termijnmarkt, dagprijs, pool of een mix van alles. Het aardappelvolume via een prijsmix aanbieden gebeurt in toenemende mate, zo geven verwerkers zelf aan. Eén verwerker zegt dat nog slechts 15% van zijn contracten een 1-jarig vastprijscontract is. Akkerbouwers kiezen er liever voor om hun risico's te verdelen. Zo maken ze hun eigen contractstrategie. Omdat ieder bedrijf zijn eigen kostprijs kent, is geen strategie gelijk, zo zeggen de verwerkers.

Omdat Boerenbusiness onmogelijk deze unieke strategieën op een goede manier kan beschrijven houden we vast aan het vermelden van de vasteprijscontracten voor de rassen Fontane en Innovator. Er worden prijzen gevraagd voor de start van de hoofdoogst af land (meestal week 36 of 37), droog uit de schuur op week 17 (april) en week 26 (eind juni). Waar mogelijk worden basisprijzen vermeld, zonder kwaliteitspremies of bonussen. In een sterk toenemende mate worden vergoedingen uitgekeerd voor bewaren in een mechanische koeling, in de laatste fase van het seizoen (mei, juni en juli). Deze worden wel meegenomen in de prijsstelling, omdat bewaren zonder mechanische koeling niet langer plaatsvindt.

*Deze tabel is bedoeld als overzicht en NIET als vergelijking tussen verwerkers. In de tabel wordt de 1-jarige basisprijs zonder premies en toeslagen genoemd. Agristo en Farm Frites werken met de sortering 35 millimeter opwaarts. Aviko en McCain met 40 millimeter opwaarts. LWM betaalt de 35-40 millimeter uit op dagprijs en betaalt voor de aardappeltarra ook de contractprijs.

Daling af land
Net als in 2020 kiezen de fabrieken er unaniem voor om in het af land-segment de grootste verlagingen door te voeren. De reden daarvoor is tweeledig. Enerzijds verwachten zij lang over aardappelen van oogst 2020 te kunnen beschikken. Een vermeend tekort treft vooral Belgische en Duitse verwerkers, die minder contractuele dekking hebben dan de Nederlanders. Anderzijds is het een meerjarige strategie waar fabrieken op insteken. Zowel de laatste oude als de eerste nieuwe aardappelen zijn meestal de duurste die een fabriek koopt. Bij de nieuwe oogst is er altijd de onzekerheid over het volume en de kwaliteit. Bij de oude oogst is dit reeds bekend. Omdat de laatste jaren is ingestoken op lang bewaren (op kleigrond) middels mechanische koeling, kan de kwaliteit in juni en juli beter gegarandeerd worden.

Waar de gemiddelde prijsafname af land unaniem is voor Fontane en Innovator (€0,80 per 100 kilo) verdwijnt dat op week 17. Innovator wordt beter gewaardeerd en de verlagingen zijn er kleiner. Bij Fontane is dat gemiddeld €0,48 per 100 kilo en bij Innovator €0,28. Bij laatstgenoemde blijft Farm Frites als enige stabiel, met een stijging van €0,03. In week 26 is dat beeld omgedraaid. De gemiddelde prijsdaling is bij Fontane €0,25 en die van Innovator €0,33. Dit is verklaarbaar omdat Agristo geen Innovator-contract heeft op week 26. Dit bedrijf kent de hoogste kale contractprijs in alle andere periodes, waardoor hun invloed op het gemiddelde van de 5 fabrieken groot is. Kleinere vrije afnemers, zoals Q-potato of Nedato, kiezen ervoor hun contractprijzen soms helemaal niet te verlagen. Doordat zij kleinere volumes verwerken en focussen op topkwaliteit, is dat mogelijk. De prijsdaling bij Belgische verwerkers is vergelijkbaar met die in Nederland.

Niet kostendekkend
De gemiddelde contractprijzen komen voor komend seizoen uit op €9,30, €14,66 en €17,76 bij Fontane. Voor Innovator is dat €10,91, €16,70 en €18,78. Vergelijken we dat met het 6-jarig gemiddelde, dan scoren de contractprijzen nog altijd bovengemiddeld. Dat is niet zo gek, omdat de kostprijs fors toeneemt. Vooral door hoge kosten voor beregening, gewasbescherming en kiemremmingsmiddelen. Volgens het rekenmodel van de NAV steeg de kostprijs in 2 jaar tijd gemiddeld €1,50. Zij ramen de kale kostprijs voor de teelt op zandgrond op €15,80 en die op kleigrond €18,20. Dit is exclusief een 15% marge voor de teler. De vasteprijscontracten zijn daarmee nauwelijks kostendekkend.

Voorafgaand aan het contracteren werd gerekend met een fikse prijsverlaging. Uiteindelijk heeft deze zich niet bewaarheid. Fabrieken hebben de stemming vroegtijdig gepeild en zijn tot de conclusie gekomen dat een prijsdaling van €1 tot €2 einde teelt betekent voor veel akkerbouwers. Een daling van het areaal ambieert geen enkele fabriek. De schattingen wat het areaal gaat doen in de EU-4 + het VK variëren van 0% tot 5% daling, waarmee bij een normale oogst voldoende aardappelen voor handen zijn bij een normale verwerking.

Minder tonnen op contract
Een ander gerucht is wel een feit. Aviko Potato, Farm Frites en LWM kiezen ervoor om minder tonnen per hectare op een vaste prijs te contracteren. Bij Aviko kan maximaal 35 ton (of 40 ton bij Fontane) worden vastgelegd op een vaste prijs. LWM communiceert naar hun telers een potentiële verlaging van 7 tot 14 ton, maar benadrukt dat dit niet met een schaartje wordt geknipt. Er wordt gekeken naar resultaten en afspraken uit het verleden en de behoefte van teler en fabriek. Farm Frites noemt geen absolute cijfers en geeft de mogelijkheid tot het nemen van een optie op aardappelen die buiten het contract vallen. De teler kiest zelf of hij op het bod van de verwerker in gaat of niet.

Verwerkings- en exportcijfers frites wekken vertrouwen
De aardappelmarkt is uit een donker dal gekropen en kijkt weer omhoog. De verwerkings- en exportcijfers van frites boezemen vertrouwen in. Ondanks een lockdownsituatie blijft de consumptie stabiel. Dat sterkt verwerkers in het vertrouwen dat zij in 2021-2022 geen nieuwe meltdown van de markt meemaken. Grootschalige vaccinatie maakt het hopelijk mogelijk om evenementen te organiseren en de horeca te heropenen, waardoor de consumptie binnen Europa verder kan herstellen. Vrees is er nu vooral voor een derde golf, waarbij het herstel verder in de toekomst wordt geschoven. Over écht herstel wordt dus pas weer in 2022 gesproken.