Nedato: 'Zonder vrije markt geen prijsstijging'

Nedato besloot vorig najaar alle betalingen met betrekking tot oogst 2019 af te wikkelen, voor het geld van RVO.nl ontvangen was. Hoe is dat afgelopen?
"Als coöperatie hebben we keuzes gemaakt voor een eerlijke behandeling van alle telers. De fritesaardappelregeling van RVO speelde daarbij ook een belangrijke rol. Door goed contact met RVO is de afwikkeling van alle aanvragen vrijwel  afgerond. Er is intensief overleg geweest met de telers over de effecten en impact van het coronavirus. De gevolgen zijn niet allemaal negatief, zoals een gestegen aardappelconsumptie. Bovendien geeft het aanleiding om na te denken over een aantal thema's waar we nu tegenaan lopen."

Op wat voor thema's doelt u zoal?
"Als collecterende handelspartij leveren we een positieve bijdrage aan de marktwerking van aardappelen. Nedato heeft geen meeleveraardappelen, maar een mix van prijsvormingssystemen. Hiervoor is handel in vrije aardappelen vereist, om de markt te duiden en – indien nodig – in beweging te krijgen. De afgelopen 4 weken is dat overduidelijk gebleven. Uitdaging daarbij is om de handel goed genoteerd en transparant in beeld te brengen als basis voor realistische noteringen. Fritesaardappeloogst 2020 werd aanvankelijk tegen zeer lage prijzen verkocht. Vanaf september is daarom naar schatting zo'n 1 miljoen ton fritesaardappelen naar alternatieve bestemmingen gegaan in Noordwest-Europa: Voer, vlokken en zetmeel. Zonder een prijscorrectie was deze stroom ongetwijfeld doorgegaan. Inmiddels is er het besef dat vraag en aanbod dichter bij elkaar zijn gekomen. De handel in vrije aardappelen heeft sinds begin dit jaar een grote rol gespeeld in deze prijsstijging. Zowel via actuele verkoop als het uitschrijven van tenders voor later dit seizoen. Zonder vrije aardappelen was dit niet gebeurd."

Weerspiegelen de huidige noteringen de marktsituatie volgens u goed genoeg?
Het is gewenst dat de gerealiseerde handel transparant in beeld komt, als basis voor een goede notering. De onderkant van de PotatoNL-notering was begin januari teleurstellend te noemen, en aanleiding om na te denken over de structuur van de noteringen. Komt alle handel wel in beeld? Een veelgehoorde mening is dat de verwerkende industrie – logischerwijs – veel input geeft, maar de notering alleen gebruikt als basis voor meeleveraardappelen. Als dat werkelijk zo is heeft het geen zin om alleen daarover te praten. Er moet iets gebeuren. Dan is er de PAT-Index, die BO-Akkerbouw organiseert en waar ze ook eindverantwoordelijk voor is. Het zou mooi zijn wanneer via deze route een bredere basis voor prijsontwikkelingen ontstaat. Transparantie is daarbij een must, zeker ook richting de toekomst."

Over toekomst gesproken, hoe kijken jullie nu naar seizoen 2021-22?
In april gaat de hoofdoogst de grond in, met meer vragen dan normaal. Belangrijkste is wat mij betreft het herstel van de fritesconsumptie. Telers moeten daar nu op voorsorteren want, je kunt maar 1 keer poten voor een oogst die tot augustus 2022 moet rijken. Je merkt veel twijfels over het areaal en dat kan. We hebben nog 12 weken tijd. In mijn optiek kan het areaal maximaal 5% dalen."

Naast het areaal in de EU-4 + het VK is er de prijsstelling bij verwerkers. Hoe zit Nedato in de wedstrijd?
"Het wordt steeds duidelijker dat er behoefte is aan een eerlijke verdeling van de financiële risico's in de keten voor een robuuste sector. Om voldoende aardappelen van een goede kwaliteit beschikbaar te hebben moet de teler beloond worden voor het nemen van risico's en voor het afdekken van zijn kosten. De meeste verwerkers gaan minder volume in vaste prijzen onderbrengen. Nedato handhaaft het volume op een vaste prijs, ten opzichte van voorgaande jaren. De contractprijzen van een aantal rassen – Innovator, Markies en Lady Anna – blijven ongeveer gelijk aan vorig jaar. Andere rassen zakken iets in de contractprijzen en dagprijzen. Het coronavirus blijft een incident. Op een zeer grote schaal, maar het gaat over. Beleid en keuze voor wat betreft de prijsvorming veranderen op één incident is naar ons inziens niet verstandig."

Dat zijn de fritesaardappelen. Hoe zien jullie de markt van tafel- en exportaardappelen ontwikkelen?
"Deze markten zijn duidelijk onderscheidend. De eisen rond kwaliteit en certificering zijn – met name bij tafelaardappelen – veel hoger. Daar hoogt een hogere prijs bij en die wordt ook gerealiseerd. De retail zet meer product af, maar daar hoort een topkwaliteit bij. De export loopt qua volume niet slecht, maar de prijsniveaus liggen aanmerkelijk lager dan retail-geschikte aardappelen. Vooral telers die de laatste jaren bewust hebben gespecialiseerd op tafelaardappelen zetten de teelt door. Er is wat vraag naar uitbreiding van het areaal door telers. Het belangrijkste is om je af te vragen of je de gewenste kwaliteit kunt bereiken. Lukt dat niet, dan zijn er minder alternatieven en dat moet je in acht nemen. Nedato blijft komend jaar ongeveer hetzelfde areaal handhaven bij de eigen telers."