Rusland: op weg naar zelfvoorzienendheid

Rusland staat al jaren in de top 3 van de grootste aardappelproducerende landen ter wereld (na China en India), met een jaarlijkse productie van ruim 20 miljoen ton. Inmiddels heeft het Russische ministerie van Landbouw ook een verwachting uitgesproken over de oogst van tafelaardappelen en pootgoed. Voor het huidige seizoen verwacht het land een oogst van 7,55 miljoen ton, dat is iets minder is dan de 7,56 miljoen ton van vorig seizoen. Worden alle verwachtingen werkelijkheid, dan komt de productie in Rusland in 2025 uit op 7,57 miljoen ton. Daarmee zal het land de doelstelling om voor minimaal 95% zelfvoorzienend te zijn met gemak behalen.

Dit zorgt er ook voor dat de import van tafelaardappelen en pootgoed in Rusland steeds minder noodzakelijk wordt. In de periode tot en met september werd slechts 293.400 ton geïmporteerd, waarbij Egypte de grootste leverancier is. Vorig seizoen ging het in dezelfde periode nog om 298.300 ton tafelaardappelen en pootgoed. Die trend is ook zichtbaar in de Nederlandse pootgoedexport richting Rusland. In 2017 exporteerden Nederlandse telers 5.187 ton pootgoed naar Rusland, maar dat is in oogst 2019 al gezakt tot 4.001 ton. Overigens zorgt de groeiende productie er wel voor dat het voor de Russen noodzaak is om de capaciteit van de opslag te vergroten. Op dit moment kan het land namelijk slechts 4,5 miljoen ton product per jaar opslaan.

Export zet stappen naar boven
Dit komt ook gedeeltelijk tot uiting in de Russische exportcijfers van tafelaardappelen en pootgoed. De aardappelexport zet vandaag de dag  stevige stappen naar boven, al zijn deze cijfers nog altijd lager dan het importcijfer. Over de eerste 9 maanden van het jaar exporteerde Rusland 254.800 ton pootgoed en tafelaardappelen, dat is 36% meer is dan in dezelfde periode vorig seizoen. In geld uitgedrukt gaat het om een stijging van 37,5% tot $30,3 miljoen, terwijl dat in 2015 nog de helft was. De belangrijkste afnemers van Russische pootgoed zijn Azerbeidzjan, Kirgizië, Kazachstan en Servië. De tafelaardappelen zijn vooral in trek in Oekraïne, Oezbekistan, Georgië en Moldavië.

Toch is het Russische landbouwministerie nog altijd van mening dat het een zwakke exportpositie heeft. Dit omdat product uit Rusland maar een beperkt afzetgebied kent. Zo is de aardappelexport sinds 2014 weliswaar vervijfvoudigd, maar alleen dankzij zogenaamde 'de Donbass' (een regio in het oosten van Oekraïne). Daar gaat jaarlijks 120.000 ton naar toe. Nu Oekraïne zelf een behoorlijke oogst van tafelaardappelen en pootgoed heeft, overweegt het Oekraïense kabinet een importstop op Russische aardappelen. En met de beperkte opslagcapaciteit van 4,5 miljoen ton kan dit grote gevolgen hebben voor de Russische aardappelmarkt.

Duidelijk is in ieder geval dat de Europese markt niet zal inspringen. Een kwart van de wereldhandel in de aardappelen (consumptie en industrie) vindt namelijk plaats tussen 4 West-Europese landen: België, Duitsland, Frankrijk en Nederland. De onderlinge handel tussen alle landen in de Europese Unie is zelfs goed voor de helft van de totale wereldhandel in aardappelen. Kortom: Europese landen zitten gebakken met hun eigen afzetkanalen. Daarnaast speelt mee dat de kwaliteit van de Russische aardappelen ver beneden Europese maatstaven ligt.

Kansen in verwerking
Dat laatste is overigens wel iets waar het land op in wil zetten, onder andere door volop te investeren in de aardappelverwerking. Slechts 1,5 miljoen ton van de geproduceerde aardappelen wordt gebruikt voor de verwerking. Het Russische ministerie is van mening dat dit percentage behoorlijk verhoogd moet worden en daarbij refereert het naar Europese statistieken. In België wordt bijvoorbeeld 85% verwerkt. Insiders pleiten dan ook voor een staatsprogramma om de verwerking te ondersteunen. "Dit is nodig omdat de investeringskosten van apparatuur tegenwoordig vrij hoog zijn. Het doel moet zijn om de verwerking te verdubbelen en op zijn minst op Europees niveau te brengen", zo stellen zij.

Marktanalisten voorspelden eerder ook al dat de aardappelverwerking in Rusland de komende jaren een vlucht neemt. Dat McCain een fabriek gaat bouwen in Rusland komt dan ook niet als een verrassing. Euromonitor International meldde daarnaast dat de verkoop van aardappelproducten in de Russische detailhandel met bijna 10% groeit en het belangrijkste afzetkanaal voor frites, de horeca, lijkt onverzadigbaar. De Russen importeerden in 2019 zo'n 100.000 ton verwerkte aardappelen uit het buitenland, vooral uit Nederland. Of die handelsrelatie zal lijden onder de bouw van verschillende eigen fritesfabrieken, is afwachten. Wel is duidelijk dat Rusland zodoende steeds dichter bij het doel komt om zelfvoorzienend te worden.

Daarvoor moet het land nog 1 concrete horde nemen: investeren in moderne technologieën om de de kwaliteit en de efficiëntie van de teelt te bevorderen. De gemiddelde hectareopbrengst komt nu in veel regio's namelijk niet verder dan 22 ton, met uitschieters naar 35 ton. Om een verdere professionaliseringsslag te maken, zijn volgens insiders dan ook veel investeringen nodig. Maar, met een jaarlijkse aardappelproductie van ruim 20 miljoen ton en een consumptie van 130 kilo per persoon per jaar, zijn de Russen wel goed op weg om hun doel te halen.