Zuid-Afrika dringt aan op importstop frites

De zorgen die Zuid-Afrika uit zijn 1-op-1 gelinkt aan de coronacrisis. De aardappelindustrie in het land kampt met een verminderde vraag onder meer door de sluiting van restaurants en fastfoodketens, en beperkingen op het handelsverkeer. Een verhoogde invoer van frites uit de Europese Unie zou de markt verder onder druk zetten. Om dat te voorkomen wordt gelobbyd voor een tijdelijke importstop, zo melden diverse media in het land.

Daarmee volgt Zuid-Afrika de lijn van Nieuw-Zeeland en Australië die eerder bij de overheid ook al aandrongen op importrestricties. Daarnaast wil de aardappelsector in de Verenigde Staten een heffing op Europese frites. Daarmee lijkt de zogenaamde fritesoorlog in een nieuwe fase beland. Een zorgelijke situatie volgens brancheorganisaties Vavi en Belgapom voor wie het vrijhandelsprincipe een belangrijk speerpunt is.

Volgende klap
De lobby in Zuid-Afrika wordt gevoerd door het Potato and Vegetable Processors Forum (PVPF). Onder meer McCain Foods South Africa, Natures Garden, Lamberts Bay Foods en Potato South Africa (PSA) zijn daar onderdeel van. André Jooste, CEO van PSA, stelt dat de lokale aardappelindustrie al flink heeft geleden onder de afgenomen vraag tijdens de coronacrisis. "Het resultaat was een aanzienlijke prijsdaling ver onder kostprijs voor producenten en groeiende voorraden bij verwerkers. Een volgende klap als gevolg van goedkope import uit andere landen kan rampzalig zijn."

Wat landen als Nieuw-Zeeland, Australië en nu ook Zuid-Afrika vooral zorgen baart is de overheidssteun die aardappeltelers in Europa ontvangen. Daarmee is de indruk ontstaan dat Europese frites gesubsidieerd worden en tegen dumpprijzen in het buitenland kunnen worden aangeboden. De nuances die daarbij horen, ontbreken. Zoals het feit dat de compensatieregeling in onder meer Nederland en België alleen voor telers is en niet voor de verwerkende industrie.

Opkomend protectionisme
Dat is iets wat Hylke Brunt van de Nederlandse Vereniging voor de aardappelverwerkende industrie (Vavi) enorm stoort. Van dumping is volgens hem geen sprake. Verwerkers hebben daar volgens hem geen enkel belang bij, gezien de geleden verliezen in de afgelopen maanden.

Zijn Belgische 'collega' Romain Cools, secretaris van Belgapom, bekijkt het opkomend protectionisme eveneens met argwaan. "Ook de aanvallen van China op ingevoerde diepvriesproducten die volgens de overheid met Covid-19 besmet zouden zijn, zijn daar een voorbeeld van. Al vallen diepgevroren aardappelproducten buiten de scope."

Eerder al een hoge importtaks
In Zuid-Afrika wordt vooral gekeken naar de grote volumes frites die vanuit Europa geëxporteerd worden. Afgelopen jaren is het EU-aandeel in de wereldwijde friteshandel, die wordt aangevoerd door Nederland en België, steeds verder gegroeid. In het verleden was een verhoogde invoer al mede aanleiding om de importtaks te verhogen. Om de binnenlandse markt te beschermen werd de importheffing in 2013 met 63% verhoogd.

Zuid-Afrika vreest dat de eigen fritesproductie van ongeveer 230.000 ton per jaar wordt ondergesneeuwd door de miljoenen tonnen die de EU uitvoert. Die angst wordt verder aangewakkerd nu er door de coronacrisis sprake is van overschotten in Europa. Nieuw-Zeeland, Australië en de Verenigde Staten delen soortgelijke zorgen.

Tekorten op lange termijn
Het PVPF heeft bij de Zuid-Afrikaanse regering aangegeven dat dit op lange termijn verstrekkende gevolgen kan hebben voor de lokale productie. Zodra de Europese markten zich herstellen zouden er grote tekorten kunnen ontstaan. Fritesfabrieken vrezen op termijn voor tekort in aanvoer als telers in het land hun productie nu terugschroeven, aangezien de aardappelteelt een meerjarig proces is.

Jooste: "Een gevolg is dat de consument te maken kan krijgen met hoge prijzen als Zuid-Afrikaanse telers en verwerkers hun activiteiten moeten inkrimpen of beëindigen." Daarnaast onderstreept de PSA-voorman het belang van de aardappelindustrie voor de arbeidsvoorziening in Zuid-Afrika. In afwachting van de overheid doet Jooste een beroep op kopers van diepgevroren aardappelproducten om vooral de lokale productie te blijven steunen.

Gezamenlijke aanpak in EU
Binnen de EU trekken partijen als de Vavi en Belgapom gezamenlijk op in de strijd tegen marktprotectionisme. "Het diepvriesfrietgebeuren in de EU is een echt Benelux-dossier", zegt Cools. "Er zal de komende jaren nog meer ingezet moeten worden op een gemeenschappelijke aanpak. Het is dan ook verheugend om vast te stellen dat de EU meer middelen wil inzetten om vrijhandel te verzekeren en een goede werking binnen de Wereldhandelsorganisatie (WTO)."