Spreidt fritesoorlog zich uit over wereldtoneel?

Met de recente ontwikkelingen rijst de vraag of de zogenaamde fritesoorlog in een nieuwe fase is beland. Agelopen jaren voerden verschillende landen importheffingen in op diepgevroren frites uit Nederland, België en Duitsland. Zuid-Afrika en Brazilië probeerden daarmee te voorkomen dat Europese frites onder de marktprijs verkocht wordt.

Eind 2018 kwam ook Colombia op de proppen met protectionistische maatregelen om de eigen markt te beschermen. Het land stelde een importheffing van 8% in op diepgevroren aardappelproducten. Tot grote frustratie van de grote fritesexporterende landen, die stellen dat van dumping geen sprake is. De efficiënte aardappelverwerking zou onze frites goedkoop maken in landen als Columbia.

WTO buigt zich over de zaak
De Wereldhandelsorganisatie (WTO) noemt de kwestie onrechtvaardig en heeft in oktober 2019 aangekondigd stappen te ondernemen tegen Colombia. Die procedure loopt nog steeds, zo laat Hylke Brunt, secretaris van de Vereniging voor de aardappelverwerkende industrie (Vavi), desgevraagd weten. "De WTO heeft inmiddels een tijdelijk panel met rechters aangesteld die zich erover gaat buigen."

Wat de uitkomst daarvan zal zijn, is afwachten. Fritesfabrikanten hopen dat de Colombiaanse maatregel kan worden teruggedraaid. Colombia zelf is geen grote afnemer van Europese frites, maar gevreesd wordt voor een domino-effect waarmee de markt in heel Zuid-Amerika afbrokkelt. Iets wat de fritesindustrie grote schade zou toebrengen en dat zij er niet bij hebben. Zeker niet nu de afzet als gevolg van de coronacrisis zwaar onder druk staat.

'Gesubsidieerde' frites
Desondanks wordt de fritesexport alleen maar verder bedreigd. De coronacrisis ligt daar aan ten grondslag. Zo dringt zowel Australië als Nieuw-Zeeland sinds mei bij de overheid aan op importrestricties voor diepgevroren frites uit België en Nederland. Door het instorten van de afzet, en de compensatieregeling vanuit de overheid, zouden onze 'gesubsidieerde' frietjes massaal tegen dumpprijzen worden aangeboden.

Wat Brunt in het bijzonder stoort is dat de onderbouwing aan alle kanten rammelt. "Zo is de compensatieregeling die de overheid in het leven heeft geroepen bedoeld voor telers en niet voor de verwerkende industrie. Bovendien hebben de fritesfabrieken in Nederland vaste volumes verwerkt tegen vooraf afgesproken contractprijzen. Niet tegen sportprijzen."

'Geen sprake van dumping'
Wel is er sprake van veel voorraad aan eindproduct in de vrieshuizen. Volgens Brunt zijn de dreigende maatregelen echter geprojecteerd op iets wat zou kunnen gebeuren. Naar zijn weten is van dumping in de genoemde exportlanden geen sprake. "Daar hebben mijn leden geen enkel belang bij. Zij moeten de geleden verliezen terug zien te verdienen."

Nieuw-Zeeland beweert het tegenovergestelde. Of Brunt gelijk krijgt in zijn standpunt, moet blijken uit het onderzoek dat de overheid in Nieuw-Zeeland (en wellicht ook in Australië) mogelijk instelt. Potatoes New Zealand heeft hiervoor een aanvraag ingediend. "We kunnen niet anders dan afwachten wat zo'n rapport zegt. Uit ervaring met Colombia weten we dat er vaak appels met peren worden vergeleken, dus we volgen de zaak op de voet."

Impact van de situatie
Nieuw-Zeeland en Australië zijn overigens niet de grootste afnemers van Europese frites. Zo staan voor België, de grootste fritesexporteur, Australië en Nieuw-Zeeland als exportbestemming op respectievelijk plek 27 en 71. In Nieuw-Zeeland is normaliter 85% van de fritesconsumptie afkomstig van eigen productie. Het gaat volgens Brunt echter niet alleen om de omvang, maar ook om de signaalfunctie die van de dreigende maatregelen uitgaat. "We willen geen conclusies op basis van rammelende berichten."

Misschien nog wel zorgelijker is de situatie rondom de Verenigde Staten, qua omvang van grotere betekenis voor de Europese fritesindustrie. Ook daar rommelt het. Zo heeft de Amerikaanse organisatie National Potato Council (NPC) de federale overheid opgeroepen om diepgevroren frites uit Nederland en België te belasten met een importheffing van 100%.

Politieke kwestie in VS
Ook in de VS zou het gaan om het tegengaan van dumpingtaferelen. Volgens Brunt gaat er echter een complexere politieke agenda achter schuil. Zo zou de fritesimport worden ingezet als 'goedmakertje' in een kwestie in de luchtvaartindustrie. "Uit de signalen die we ontvangen heb ik begrepen dat dat niet zo maar kan. Diepgevroren producten zouden niet zo maar gebruikt kunnen worden om een andere kwestie recht te zetten."

Toch is het signaal wel zorgelijk, stelt Brunt vast. "Als landen plotseling besluiten de grenzen op te trekken is dat niet goed voor het vrijhandelsprincipe. Iets waar de Noord-Europese fritesindustrie van afhankelijk is."