Belgische frites doorstaan corona beter, tot nu

Belgische producenten van frites en andere diepgevroren aardappelproducten exporteerden in de eerste 4 maanden van dit jaar 890.000 ton product. Dit is een stijging van 8% in vergelijking met dezelfde periode een jaar eerder. Daarmee is de groei groter dan een jaar eerder. Toen nam de afzet met 6% toe. In diezelfde periode verscheepten Nederlandse bedrijven juist 12% minder product. Ook de andere grote Europese fritesproducenten verkochten minder frites.

Nederlandse verwerking over hoogtepunt?
Vanaf 2016 zette de Nederlandse aardappelsector een nieuwe groeispurt in. Tussen 2016 en 2018 nam de export met 22% toe, terwijl dat in de 6 jaar daarvoor slechts 1,6% was. De Nederlandse verwerking bereikte in 2018 een absoluut hoogtepunt. Toen werd op een haar na 2 miljoen ton frites geproduceerd en geëxporteerd. De meer dan overvloedige aardappeloogst van 2017 zorgde voor grote volumes aardappelen tegen zeer lage vrije marktprijzen. Dit compenseerde een magere start van oogst 2018. Een jaar later liep de export al met 5% terug. Begin 2020 volgt dus deze trend.

Hoe anders is het beeld bij de zuiderburen. Belgische verwerkers hebben in de recente geschiedenis nog geen jaar zonder groeicijfers gezien, al kan 2020 deze trend doorbreken. In 10 jaar tijd nam het geëxporteerde volume met maar liefst 350% toe. Dit heeft onder andere met de fors toegenomen verwerkingscapaciteit te maken, mogelijkheden tot areaaluitbreiding en – niet geheel onbelangrijk – de prijs per ton frites.

Prijsvechters
De Belgische frites zijn op de exportmarkt altijd goedkoper. Het zijn de prijsvechters op de wereldmarkt en hebben zo menig land kunnen veroveren. Op prijs concurreren met de Belgen is ondoenlijk. In april van dit jaar bedroeg het gat tussen Nederland en België €115 per ton. Vooral in het laatste kwartaal van 2019 was dit verschil kleiner. Toen ging het om slechts €45 prijsverschil. De prijsvorming in beide landen volgt eenzelfde lijn, echter er is altijd een voordeel van €75 tot €100 voor de Belgen.

In de eerste 4 maanden is het gat tussen beide landen verkleind, al zijn de bewegingen marginaal. In België werd de frites €4 per ton duurder, terwijl die in Nederland juist met €12 daalde. Volgens insiders heeft dit te maken met het afzetsegment. Belgische verwerkers zetten meer product af naar hogere segmenten, waar een hogere verkoopprijs is te behalen. Eén van de belangrijkste outlets is de retail. Veel Belgische verwerkers focussen op de zogenoemde 'private label-frites'. Dit zijn zakken diepvriesfrites die onder het merk van de supermarkt worden afgezet.

Meer thuisconsumptie
Waarschijnlijk dat daarom de Belgische afzet ook in de eerste 4 maanden van 2020 positief is verlopen en de pijn van corona (iets) minder is. De omzet bij supermarkten nam tijdens de coronacrisis toe. Zo ook de thuisconsumptie van frites. Belgapom riep zelfs op om niet 1 maar 2 keer per week te gaan frituren. In Nederland was eerder een trend zichtbaar naar meer gezond voedsel, al liep de (tafel)aardappelomzet wel toe vanuit de retail.

De cijfers die de EU publiceert lopen 4 maanden achter. Hoe is het in deze maanden gegaan? Kijkend naar de Nederlandse aardappelverwerking dan was april van dit jaar het absolute dieptepunt. In mei en juni krabbelde de verwerking weer met 40% op. De vraag is of het leeuwendeel van deze productie in de vele vrieshuizen is gedraaid of dat hier daadwerkelijk een koper voor is gevonden. Naar de Belgische sector is het gissen, omdat de industrie daar geen maandelijkse verwerkingscijfers publiceert. Wat wel opvalt is dat Nederlandse fabrieken relatief veel aardappelen uit België hebben ingevoerd.

Fritescijfers significant
De coronacrisis heeft de volledige aardappelsector op meerdere manieren opnieuw vormgegeven. In het 'oude normaal' was de aardappelteler bezig met de groei van zijn product en het behalen van een goede prijs. Naar de verwerker had hij geen omkijken, die bakte wel. In steeds grotere volumes. Groei werd dan ook actief aangejaagd. Dit geldt ook voor België. Voor het eerst hapert de aardappelketen nu aan de afzetkant. De export en prijsvorming van frites wordt daarmee zeer belangrijk, ook voor de teler. Die geeft een indicatie hoe gezond de sector is.

Kijken we naar de cijfers die België en Nederland tot en met april hebben neergezet dan is, ten opzichte van het 5-jarig gemiddelde, een groei van 25% voor België zichtbaar en een min van 7% voor Nederland. Ook over 12 maanden is die verhouding zichtbaar. De Belgische uitvoer steeg ruim 8% en die van Nederland nam juist met 4% af. Weten de Belgen vast te klampen aan deze groei, en is de ergste pijn mogelijk al achter de rug, dan kan dit voor de aardappeltelers daar een positief punt betekenen. In Nederland is herstel in de verwerking zichtbaar en een dalende tendens al langer zichtbaar.

Joker op zak
De fritessector heeft ook nog een joker op zak: de fritesvoorraad. Massaal zijn de laatste jaren vrieshuizen gebouwd om grote hoeveelheden product voor lange tijd op te slaan. Vergelijken we de exportcijfers uit Nederland met het verwerkingscijfer, dan zien we dat deze elkaar vooralsnog feilloos volgen. Nieuwe data moet uitwijzen of de productie en export uit elkaar lopen, wat kan wijzen op een toenemende voorraad. Een grote voorraad kan de sector gebruiken om minder aardappelen te vereisen.

De coronacrisis reset niet alleen de afzet. Het zorgt ook voor markt protectionistisch gedrag. Zo kwamen Nieuw-Zeeland, Australië en de VS in het nieuws omdat ze heffingen eisen op product uit Europa. Dit kan fabrieken verder in de weg zitten. Vooral de VS is een groeimarkt voor de Belgen en Nederlanders. Iedere extra disruptie in de afzetketen is voor iedereen ongewenst op dit moment.