Contractprijs gehalveerd uit vrees voor foute afloop

Fritar is naar eigen zeggen de grootste Poolse producent van aardappelproducten, hoofdzakelijk diepgevroren frites, maar ook ingevroren groente en fruit. De fabriek bevindt zich ten oosten van Krakau en werd in 1972 opgericht. Na de val van de muur werd het bedrijf geprivatiseerd en in 2001 van de hand gedaan. Tegenwoordig is het bedrijf Iglokrak uit Krakau de grootste aandeelhouder.

Na verhoging volgt halvering
Telers hebben eind juli een nieuw contract gepresenteerd gekregen waarin de contractprijs voor oogstjaar 2020 nog maar voor de helft van het gecontracteerde tonnage geldt. Het gaat om vasteprijscontracten van 40 ton per hectare bij 40 mm opwaarts. Fritar betaalt voor 50% van het volume de oorspronkelijke contractprijs. De andere helft wordt voor 60% van de oorspronkelijke prijs uitbetaald. Ook geeft het Poolse bedrijf aan geen belang te hebben bij eventuele overkilo's.

De teler die Boerenbusiness sprak gaf aan de nieuwe voorwaarden te accepteren. De afgelopen 2 jaar verhoogde Fritar de contractprijs halverwege het seizoen, om telers te compenseren voor een fors lagere opbrengst door droogte. Ook werd de maatsortering van 40 mm naar 35 mm verlaagd. Toch denken insiders dat het weleens rechtszaken kan gaan regenen tegen het bedrijf.

Waarom het bedrijf deze stap neemt, is niet exact bekend, maar zeker is dat het met de gevolgen van de coronacrisis te maken heeft. Fritar zet relatief veel product in eigen land af richting supermarkten. In tegenstelling tot bijvoorbeeld Nederland, is het in Polen niet gebruikelijk om thuis te frituren. De thuisconsumptie heeft er gedurende de lockdown geen boost gekregen. Omdat het een relatief kleine fabriek betreft denken insiders dat het een pure overlevingsstrategie is voor de speler uit Krakau.

Andere fabrieken niet mee
De 2 grote spelers in Polen; McCain (zuidwesten) en Farm Frites/Aviko (noorden) sleutelen niet aan hun contracten gedurende het seizoen. Wel heeft Farm Frites voorafgaand aan het seizoen een ontmoedigingsbeleid gevoerd om telers minder aardappelen te laten telen. Net als in Nederland werd hiervoor compensatie geboden, maar in een meerdere mate. Ook de andere fabrikanten geven nu al aan geen belang te hebben bij vrije aardappelen die buiten het contract vallen. Dat melden telers. Dit geldt ook voor de chipssector, die in Polen relatief groot is.

Het is lastig oordelen hoe effectief het ontmoedigingsbeleid is geweest voor het totale areaal. Het areaalcijfer voor Polen, dat ergens tussen de 300.000 en 330.000 hectare ligt, toont dit jaar groei na 2 zeer droge seizoenen. Dat heeft vooral te maken met een groter areaal tafelaardappelen. Na het zeer hoge prijsniveau van 2019-2020, die in Polen bijna een seizoen lang aanhield, hebben akkerbouwers massaal vroege aardappelen gepoot. Ook zijn grote fritesaardappeltelers zich meer op tafelaardappelen gaan richten.

Tafelmarkt overvol
Op dit moment is de markt in Polen overvol. Vroege aardappelen zijn in ruime mate beschikbaar. Een bijkomend probleem is dat niet wasserij geschikte aardappelen een plek moeten vinden en die is niet aanwezig. Door goede opbrengsten hebben kopers ruim voldoende keus. Topkwaliteit aardappelen van het juiste ras kunnen op dit moment nog prijzen maken van €9 per 100 kilo. De prijsvorming is sterk negatief. In 2 weken tijd daalde de prijs met €2 tot €3. Waar vorig seizoen volop werd geïmporteerd is daar dit jaar geen noodzaak toe. Ook de export verloopt moeizaam.

Ondanks een bijzonder groeiseizoen zijn de verwachtingen voor de komende oogst positief, qua opbrengst. Ook Polen heeft met een hittegolf te maken. Eind juli tikte de barometer al 35 graden aan. Telers zijn aarzelend om het beregenen op te pakken, nu het marktsentiment voor komend seizoen zwaar negatief is in eigen land. Irrigeren is echter noodzakelijk voor een voldoende hoog onderwatergewicht en laag suikergehalte. De vroege partijen kampen al met problemen.

Reset voor sector
Insiders willen niet nu al seizoen 2020-2021 ten grave dragen, maar geven aan dat het een lastige situatie wordt. Gemiddeld staan de gewassen er goed voor en is van tekorten zeker geen sprake. Ook niet wanneer droogte alsnog de groei remt. De kwaliteit blijft een issue en ook is er vrees rond de kiemremming. MH-bespuitingen zijn bekend (in Polen bekend als Fazor), maar ervaringen met 1,4 Sight zijn er nauwelijks. In de tweede helft van het bewaarseizoen kunnen mogelijk problemen ontstaan. Insiders zijn ervan overtuigd dat de gevolgen ook in seizoen 2021-2022 merkbaar zijn, zeker wanneer een nieuwe besmettingsgolf de kop op steekt. Dat kan de aardappelsector in het land een gedwongen reset geven, met een terugval in het areaal als gevolg.