Wie eet er in Europa nog wel een frietje?

Nederlandse aardappelverwerkers produceerde in 2019 zo'n 1,28 miljoen ton voorgebakken frites. Hiervan bleef zo’n 150.000 ton (12%) in Nederland. De rest gaat de landsgrenzen over. Vooral binnen Europa (zo’n 70%). De rest gaat naar onder andere Noord- en Zuid-Amerika en Azië. In vergelijking met andere Europese landen is de horeca in ons land minder getroffen door de coronacrisis. Snackbars om af te halen, McDrive’s en thuisbezorgen bleven mogelijk. In andere landen ging de gehele sector op slot, met name in Zuid-Europa. Wat doet dit met de fritesconsumptie?

Afzet snackbars gehalveerd
“De Nederlandse cafetaria’s doorstaan de coronacrisis relatief goed”, weet fastfoodwatcher Ubel Zuiderveld. “De omzet is met 40% tot 50% afgenomen, waar het totale horecasegment tussen de 60% en 80% omzetverlies lijdt. Vooral de catering bij evenementen en in kantines is naar bijna 0 gegaan. Het Nederlands FoodService Instituut verwacht voor 2020 een omzetdaling van €7,1 miljard in de horeca. Dat is bijna een derde op het totaal van €22 miljard.”

“Bedrijven die een goede afzetmix hebben zijn het beste crisisbestand”, vervolgt hij. “Cafetaria’s of restaurants met afhaal, bezorgen en weinig dineroppervlak. De personeelskosten liggen nu lager, waardoor in individuele gevallen ook positieve verhalen zijn te horen. Nederlanders zijn gewend om altijd frites te bestellen. Waar je ook komt, er is frites te krijgen. Het is een zeer belangrijk product.”

Verdeling van consumptie
Zuiderveld hanteert voor de jaarlijkse Nederlandse fritesconsumptie 150 miljoen kilo. De fastfoodketens als McDonald's, Burger King en KFC nemen naar schatting tussen de 10 en 20 miljoen kilo voor hun rekening. Cafetaria's zijn veel groter, met 40 tot 45 miljoen kilo omzet. De rest van de consumptie is verdeeld tussen de retail, foodservice en restaurants. Die laatste 2 segmenten missen bijna hun volledige omzet, wat aangeeft hoe groot de pijn is in fritesland. “Een gemiddeld McDonald's-restaurant in Nederland heeft een jaaromzet van €3,6 miljoen, schetst hij. “Daarvan is €600.000 afkomstig van puur fritesverkoop. Het is een belangrijke pijler.”

Hoeveel frites supermarkten verkopen is niet bekend. Het is dus ook lastig zeggen in hoeverre de afzet hier is gegroeid. Dat hij is toegenomen staat volgens kenners vast. Aardappelverwerkers die zich focussen op private label frites (verkocht onder de supermarktmerknaam) zijn dan ook iets beter bestand tegen de crisis. Bij Aviko Potato is de retail goed voor 16% van de jaaromzet, zo zegt CEO Chris Deen. Aviko is juist erg groot in het foodservice-segment.

Verse frites
Naast diepgevroren frites is er de verse fritesproductie, die de laatste jaren flinke opgang maakte. Zuiderveld: “Van het totale fritesvolume wordt 16% door cafetaria’s vers of semi-vers (gesneden aangeleverd) gemaakt. Marktbureau Datlinq schat het verse fritesvolume in Nederland zelfs al op bijna een kwart, maar dat is wel erg veel.” Voor verse frites, of de levering van aardappelen hiervoor, maken afnemers vaak direct afspraken met telers. Ook dit segment heeft te maken met een fikse omzetdaling.

Aardappeltelers reageren hierop door zelf aan consumenten te verkopen, bijvoorbeeld door een drive-in op het erf. Het succes is groot, maar de volumeomzet relatief laag. Alle beetjes helpen, zo is het idee. Bij verwerkers is de verse fritesproductie aan het begin van de crisis stopgezet, vanwege de zeer beperkte houdbaarheid van dit product.

Cafetaria’s en restaurants hebben meestal contracten met de producent, maar hier zit wel een tussenpersoon tussen als horecagroothandel Sligro. Zo’n contract dwingt niet tot verplichte afname, weet Zuiderveld. Dit in tegenstelling tot het contract dat fabrieken met telers afsluiten. De verwerker ziet zijn voorraad eindproduct dus toenemen. “Fabrieken werken met bonussystemen. Hoe meer dozen frites worden verkocht, des te groter de omzetbonus. Dit jaar gaat dat verhaal niet op, wat voor cafetaria’s een domper is omdat de bonussen significant zijn.”

Verlies McDonald's vooral in Europa
Zoals beschreven is de Nederlandse fritesmarkt – ondanks een fritesconsumptie van 12 kilo per capita – relatief klein op het totaal. Elders in Europa is de horeca zwaar getroffen, met veelal een totale shut-down. Langzaam openen frietkotten, fish & chips shops en andere zaken nu weer hun deuren. De kwartaalcijfers van McDonald's geven de situatie goed weer. In januari en februari werd wereldwijd een omzetgroei van 8,5% behaald. In maart daalde dit scherp, waardoor het eerste kwartaal op een omzet komt die 6% lager ligt dan in 2019. In Europa is die pijn groter. Daar daalde de omzet met 35%. In de VS was dat -13% en in andere internationale markten bijna 20%.

Inmiddels heeft de fastfoodkoning meer dan driekwart van hun restaurants heropend in mei. Vooral voor de McDrive en bezorgservice. In Europa was meer dan de helft van alle vestigingen gesloten, tegenover 1% in de VS. Elders in de wereld was 20% van de restaurants gesloten. Andere fastfoodketens tonen vergelijkbare cijfers.

Europa blijft achter
Vooral in Azië is een groei in de horecaomzet merkbaar. In Japan en China steeg het omgezette volume frites. In Europa gaat het herstel naar verwachting veel langer duren en blijft het dit jaar kwakkelen. Daarbij wordt in het achterhoofd gehouden dat bij een nieuwe opleving van het coronavirus deze groei snel teniet kan worden gedaan.

Voor evenementen is de toekomst onzeker en ligt ook over het komend jaar al een zwarte deken. In toenemende mate worden frites buitenshuis (out of home) geconsumeerd. In de VS is dit goed voor meer dan 80% van de afzet en ook Europeanen nemen de frituurpan minder vaak ter hand. De horeca zet nu vol in op bezorgmaaltijden, afhaal en de drive-thru, waardoor de fritesconsumptie een positieve impuls krijgt.