Fritesexport getroffen door totale stand-still

Vooral de export naar Europese bestemmingen worden zwaar getroffen door nieuwe maatregelen. Ondanks dat in België de ‘frietkot’ gewoon open mag blijven ondervinden, fritesproducenten direct hinder in hun afzet. Dit in tegenstelling tot de afzet van tafelaardappelen en chips. Deze producten worden door consumenten gehamsterd, wat de vraag bij supermarkten enorm deed toenemen.

Vraaguitval frites significant
Hylke Brunt, voorzitter van de Vereniging voor de Aardappel Verwerkende Industrie (Vavi), verwacht dat dit segment dan ook stabiel blijft of zelfs iets groeit wanneer mensen meer thuis gaan frituren. "De eerste signalen ten aanzien van vraaguitval bij frites zijn significant", weet hij. De Vavi-leden zijn nog niet bijeengekomen, omdat ze allereerst bezig zijn hun eigen situatie in kaart te brengen. Cijfers en gevolgen heeft Brunt nog niet voor handen. Ook is het nu niet bekend of een collectief beleid voortvloeit uit de situatie.

Aardappelverwerkers beschikken over vrieshuizen om grote hoeveelheden bevroren product op te slaan. "Diepgevroren frites zijn bij uitstek goed op te slaan", weet Brunt, “maar deze opslag kan niet oneindig doorgaan.” Voor de niet-EU bestemmingen is daarbij het transport een probleem. Containers zijn minder beschikbaar, of tegen fors hogere kosten.

Europa grote consument
Kijken we naar een kaart van de fritesconsumptie per land, dan is zichtbaar hoeveel frites binnen Europa wordt gecompenseerd. Het Verenigd Koninkrijk staat met bijna 20 kilo frites per persoon per jaar ver bovenaan de lijst. Ook in Nederland, België, Ierland en Zweden wordt veel geconsumeerd. Verre bestemmingen staan relatief laag in de lijst. In 2017 stelde Rabobank een wereldkaart voor de aardappelteelt op. Hierbij wordt zichtbaar dat Europa bijna 50% van de fritessector op zich neemt, gevolgd door Azië met 23% en Noord-Amerika met 19%.

België en Nederland zijn dé leveranciers, vooral als het om bevroren aardappelproducten gaat. In 2017 was de EU-export goed voor 973.000 ton vanuit België en maar liefst 1,81 miljoen ton vanuit Nederland. Kijken we naar de tafelaardappelen, dan staan Frankrijk (2 miljoen ton export) en Duitsland (1,95 miljoen ton) bovenaan. Let wel: dit zijn cijfers over 2017, een jaar met een grote beschikbaarheid aan product.

Horeca grote speler
Veel van de bevroren aardappelproducten worden buitenshuis genuttigd. Bij fastfoodketens, restaurants of snackbars. In Europa wordt bijna 60% buiten de deur genuttigd, waarmee het aandeel retail het grootste is. In Azië wordt maar liefst 95% buiten de deur gegeten. In Noord-Amerika is dat 85%.

De hamvraag is natuurlijk: Wat zijn de gevolgen en hoe lang houden deze aan? Een vraag die in deze unieke situatie niet is te beantwoorden, omdat niet op ervaringen uit het verleden kan worden geput. Analisten kijken naar de situatie in China, waar het aantal besmettingen flink is gedaald. Dat duurde uiteindelijk 3 maanden. Met die wijsheid in het achterhoofd betekent dit voor Europa dat tot begin juni de gevolgen goed merkbaar zijn. De impact op de economie kan echter veel groter zijn en daarmee ook die van de frites- en aardappelconsumptie.

De wereld heeft vaker pandemieën gekend zoals het SARS-virus, Ebola en Zika. Het effect op de aardappelmarkt was toen echter heel anders. Tijdens de economische crisis tussen 2008 en 2015 wist de fritesafzet zelfs bijna een kwart te groeien.

Ondertussen blijft de aardappelmarkt door angst omvat. De EEX aardappeltermijnmarkt opende maandagochtend 16 maart €0,80 lager en noteert maandagmiddag rond een koers van €4,40 per 100 kilo. Een prijsdaling van 200% met de start van maart. Deze marktbeweging heeft grote invloed op aardappeltelers, zeker wie nog vrij te verkopen product in de schuur heeft liggen. De contractonderhandelingen bevinden zich in een vergevorderd stadium.

Gevolgen voor areaal
Of de huidige crisis invloed heeft op het aardappelareaal, durft ook Vavi-secretaris Brunt niet te zeggen. Voor zover bij de Vavi bekend draaien alle Nederlandse aardappelverwerkers nog gewoon door. Wel kan hij al zeggen dat de gevolgen reeds in de verwerkingscijfers voor februari merkbaar zijn. In maart wordt pas echt de grote kentering verwacht. Telers komen met wisselende reacties over het leveren van aardappelen. Het is niet duidelijk of verlate leveringen richting de fabriek altijd met het coronavirus te maken hebben. Onzekerheid blijft de sector naar verwachting parten spelen.