Phytophthora agressiever, bescherming in het nauw

De Europese organisatie EuroBlight is een samenwerkingsverband van universiteiten, gewasbeschermingsmiddelenproducenten, distributeurs. onderzoeksinstituten en veredelaars. In totaal heeft de organisatie 150 leden. Het afgelopen jaar waren 3 klonen van Phytophthora Infestans dominant aanwezig (EU-37, EU-36 en EU-41). Hun aandeel in het totaal groeide tot 40%, waar dit 3 jaar eerder nog 10% van alle gevonden klonen was. Duidelijk is een verschuiving op het Europees continent merkbaar.

Infectie ondanks droge zomers
"Opvallend aan met name de klonen EU-36 en EU-37 zijn hun korte levenscycli en aggressiviteit", legt Olaf van Campen, product management specialist van middelenproducent Adama uit. Van Campen volgt de bevindingen van EuroBlight nauwgezet en stuurt vanuit Nederland, in samenwerking met andere fabrikanten en distributeurs, gevonden stammen op. "De droge zomers van 2018 en 2019 hebben op het onderzoek hun uitwerking", weet hij. "In natte jaren zijn er veel meer problemen dan in de laatste 2 jaar. Toch hebben ook in 2019 weer infecties plaatsgevonden en zijn dus weer een aantal monsterkaartjes verzameld."

Ondanks extreem hoge temperaturen zien nieuwe klonen kans te sporuleren. Van Campen: "In juni gebeurde dit, maar voornamelijk eind augustus en begin september. Van alle genomen monsters is 90% begin september binnengebracht. Het idee is dat al een latente besmetting aanwezig was. Toen de weersomstandigheden gunstig werden, openbaarde deze zich."

Bladnat door beregenen
"Vooral door beregenen of een onweersbui is de bladnatperiode vaak langer dan gewenst", vervolgt hij. "In combinatie met dauw heb je een periode van zo’n 4 tot 8 uur. Dat is voldoende om phytophthora te laten overleven onderin het gewas. Dit openbaart zich niet, want daar zijn de omstandigheden niet gunstig voor. Of het gebeurt op kleine schaal binnen het perceel. Met het beregenen blijven 1 of 2 spuitsporen nat, waar de schimmel zich dan in openbaart."

Door de droge zomer werden phytophthorabespuitingen vaak lang uitgesteld, soms tot wel 4 weken. Van Campen: "Aardappeltelers zijn misschien in slaap gesukkeld. Slaat het weer om, dan loop je achter de feiten aan. De opkomende klonen hebben een korte vermeerderingscyclus van 3 tot 4 dagen. In Nederland zijn we gewend iedere 7 dagen een bespuiting te herhalen, en bij een hoge druk 5 tot 6 dagen. De klonen EU-37 en EU-36 zien zo kans zich snel te vermeerderen. We hebben in het verleden vaker zo'n kloon met korte cyclus gehad (EU-33). Die was echter niet zo fit, waardoor hij goed te bestrijden viel. Dat is met deze nieuwe klonen zeer zeker niet het geval."

Steeds minder middelen
Juist bij de bestrijding staan telers met de rug tegen de muur. De huidige werkwijze is een wekelijks blokkenschema. Om de 3 dagen spuiten is niet mogelijk. Daarnaast dunt het middelenpakket voor de ziektebestrijding fors uit. Zo staat Mancozeb, nadat het in verband is gebracht met de ziekte van Parkinson, op een rode lijst.

Van Campen ziet het somber in voor dit middel. "Uit een analyse van onszelf bleek dat Mancozeb door akkerbouwers in 10% tot 15% van de bespuitingen wordt toegepast. Vooral aan de start van het seizoen, met een nevenwerking op alternaria. Daar moet een alternatief voor worden gevonden."

Ook andere werkzame stoffen staan op losse schroeven. Sommige stoffen worden door de Europese Comissie voorgesteld als 'non-renewal'. Het is dan hele klus om deze stoffen alsnog door de herregistratieprocedure te krijgen. Fluazinam (gebruikt in het middel Shirlan Gold) wordt niet meer solo ingezet vanwege verminderde gevoeligheid bij de EU-33 stam, maar alleen nog in combinatieproducten. "De laatste 2 jaar hebben we alleen Zorvec erbij gekregen", weet Van Campen. "En dit is tevens voorlopig het laatste nieuwe middel in de bestrijding van phytophthora. Nieuwe werkzame stoffen zitten niet in de pijplijn, voor zover we dat nu kunnen inschatten."

Europa op achterstand
Het is een bekend scenario dat zeker niet alleen in de aardappelteelt speelt. Ook de bestrijding van septoria in granen en meeldauw in uien wordt een steeds lastigere puzzel. De toekomst richt zich volgens Van Campen op 3 pijlers: "De bodemgezondheid moet goed zijn, daar begint het mee. Daarnaast een volledig gewasbeschermingsmiddelenpakket (inclusief 'groene chemie') en als belangrijkste de ontwikkeling van nieuwe rassen die resistent zijn. Europa loopt op dit vlak nu ver achter. Die achterstand moeten we zien in te halen."