Amerikaanse friteshonger is niet te stillen

Dit was kortweg de boodschap van John Toaspern tijdens de Potato Business Summit. Dit evenement werd begin januari in Texas gehouden, op de eerste dag van de prestigieuze Potato Expo beurs. Toaspern werkt voor Potatoes USA, de Amerikaanse tegenhanger van onze NAO. 

Grillige productie
Zowel de aardappelproductie in de VS als de verkoop van aardappelproducten stijgt nog jaarlijks, zo becijfert Toaspern. Die aanhoudende groei noemt hij uitzonderlijk. De productie verloopt grilliger dan je mag verwachten van een grotendeels geconditioneerde teelt. Tussen 2016 en 2018 lag de opbrengst redelijk stabiel, rond 450 miljoen cwt. Dit jaar ligt de oogst 2,5% lager. Dat is omgerekend 20,4 miljoen ton. De verkoop kent meer pieken en dalen. Die beweegt tussen de $3,7 en $3,9 miljoen.

Verreweg de meest Amerikaanse aardappelen worden geconsumeerd als bevroren aardappelproducten. Dit segment is goed voor 40%. Tafelaardappelen nemen een kwart van de markt voor hun rekening en chips 14%. Opvallend is dat Amerikanen steeds meer geld buitenshuis uitgeven en minder aan hun boodschappen. Toaspern spreekt van een “fundamentele verschuiving in de Amerikaanse markt, die impact heeft voor iedereen in de keten.”

In 2016 werd dit kantelpunt bereikt. Dit zogenoemde ‘foodservice’ segment is goed voor $939 miljard totaalomzet in het land. Voor dit jaar wordt een groei van 4% verwacht. Uiterst lucratief voor de aardappelsector. Bij 83% van alle gerechten buitenshuis zitten aardappelen.

Frites als winnaar
Dit segment is daarmee goed voor bijna 60% van de markt. Wordt sec gekeken naar bevroren aardappelproducten dan is dat zelfs 86%. Bij tafelaardappelen ligt de consumptie 50-50. Deze percentages kantelen nog steeds, in het nadeel van de retail. Vooral bij tafelaardappelen. Frites zijn de grote winnaar. Fastfoodketens die voorheen geen frites verkochten, doen dat nu wel, weet Toaspern. De aardappel staat er dus goed voor in de VS. Sinds 2011 groeide deze groente met ruim 30% in populariteit, terwijl de meeste andere groentes juist een afname zagen in populariteit.

Fritesafzet booming
Naast de binnenlandse markt is ook de wereldwijde vraag naar frites booming. In 4 jaar tijd groeide de omzet in bevroren frites met 35% en die van chips met 30%. Zelfs de tafelaardappelmarkt groeit nog met bijna een kwart. Frites is daarmee goed voor een exportwaarde van bijna $8 miljard wereldwijd, tegenover $5,5 miljard in 2014.

Europa en de VS zijn de grote profiteurs van deze friteshonger, die Toaspern als historisch bestempeld. In 10 jaar tijd wist de EU zijn afzet te verdubbelen. Van krap 600.000 ton frites naar 1,7 miljoen ton. Toaspern wijt dit aan forse verwerkingstoename, hoofdzakelijk in België. Ondertussen zet de VS een groei van 43% neer, die vooral in de eerste 4 jaar van deze boom plaatsvond. Sinds 2016-2017 is de lijn vlak. Toch heeft ook de VS over een periode van 20 jaar de afzet met 120% zien stijgen.

Japanse meevallen
Japan is verreweg de grootste afnemer van Amerikaanse aardappelproducten. Vanaf dit jaar geldt een importtarief van 8,5% op frites. Ook het tarief op granulaat (van 20%) wordt afgebouwd. Vanwege enorm strenge fytosanitaire eisen blijft de Japanse tafelaardappelmarkt nog wel onneembaar voor de Amerikanen.

Ook het recent goedgekeurde vrijhandelsverdrag met Canada en Mexico (USMCA) is een grote opsteker voor de sector. Op plek 2 en 3 staan Canada en Mexico, gevolgd door een rij aan Aziatische landen. Toch kan de Amerikaanse exportmotor volgens Toaspern wel een aanjager gebruiken. De EU sloot inmiddels al 52 handelsverdragen af voor de export, tegenover 20 door de VS. Een sterke dollarkoers (+3,22% tegenover de euro) en hoge transportkosten werken eveneens in het nadeel.

Dure frites
Deze nadelen komen ook terug in de kosten voor een ton aardappelen, zo becijfert de aardappelman. Europa is daarbij de absolute prijsvechter, met een gemiddelde kostprijs van $856 per ton in 2019. Vooral doordat België tegen zeer lage prijzen op de wereldmarkt actief is, gevolgd door Nederland. Argentinië staat met $905 per ton op plek 2. Een ton frites uit de VS kost $1.163. Alleen die van China is nog duurder. Daar zit echter wel een verhaal achter, zo legt Toaspern uit: “De kwaliteit van ons exportproduct is hoger. De VS verkoopt meer specialiteiten, waar nu eenmaal een hoger prijskaartje aan hangt. Wel heeft Europa veel lagere vrachtkosten.”

De EU is niet de enige die met importtarieven en antidumping tarieven te maken krijgt. Zo belast Mexico (de nummer 3) de import van frites met 20%. De export daalde in 2019 daarom met ruim 20%. China belast frites met 10% en granulaat met zelfs 42%. Desondanks wist de Amerikaanse aardappelsector in 2019 een recordexport neer te zetten van 1,73 miljoen ton en ook de huidige prognose is positief.