Nieuws Aardappelanalyse 2019
Aardappelteler is met de markt mee geëvolueerd
DCA Groep liet in 2012 een onderzoek uitvoeren onder boeren om te weten hoe zij producten afzetten en welke beleving zij hadden bij de markt. Bijna 8 jaar later heeft Boerenbusiness dit onderzoek herhaald. Wat blijkt? De aardappelteler is met de markt mee geëvolueerd.
Er zijn 3 factoren die flink wat invloed hebben op de aardappelmarkt: schaalvergroting, klimaat en de vraag naar (eind)product. Dit maakt dat bedrijven een ander risicoprofiel hebben gekregen, zich in een volatiele vrije markt bevinden en dat de focus op groei ligt. Wat direct in het oog springt, is het aandeel Belgische aardappeltelers dat aan deze enquête heeft deelgenomen.
In 2012 kwam 4% van de respondenten uit het buitenland, maar dat is dit jaar bijna 20% van de in totaal 250 deelnemers. Provinciaal gezien zijn de verschuivingen minder groot. Uit Zeeland kwamen minder reacties, maar het staat nog wel op de tweede plaats (na Flevoland). Op de derde plaats Noord-Brabant, gevolgd door Zuid-Holland op 4.
Teler heeft strategie veranderd
De conclusies uit 2012 waren niet mals. "Telers maken beslissingen vaak rationeel, maar die beslissingen zijn moeilijk te onderbouwen", klonk het. Hoe is het anno 2019 gesteld met de gemiddelde teler? Deze gemiddelde teler bestaat niet, maar volgens onze enquête zou deze er zo uitzien: een leeftijd boven 50 jaar en afkomstig uit Flevoland, Zeeland of België. Het bedrijf omvat minder dan 25 hectare aardappelen (op kleigrond), waarop ook uien worden geteeld.
De vrije verkoop wordt in ruim 75% van de gevallen als afzetmethode gebruikt, gevolgd door vaste contracten (55%). Dat is opmerkelijk, maar verklaarbaar. Het verkopen van de overkilo’s betitelen deze deelnemers namelijk als vrije verkoop. Gemiddeld wordt kort en lang bewaard. In 37% van de gevallen past het vaste contract bij het risicoprofiel, terwijl 28% de gegarandeerde afzet noemt. De helft is zeer honkvast bij het contracteren en switcht alleen vanwege financieel rendement.
Op psychologisch vlak lopen de meningen meer uiteen. Het bepalen van een verkoopmoment doet de teler door af te gaan op marktberichten. De informatie van collega's vormt tevens een belangrijke bron. De teler vindt zichzelf niet risicomijdend, maar ook geen gokker. Maar, als de prijs stijgt, dan zegt een meerderheid te wachten met verkopen. Een contractprijs op 10% tot 15% boven de kostprijs wordt in de meeste gevallen niet verkozen.
Groter oppervlakte, meer contract
Ten opzichte van deze profielschets zijn de volledig vrije telers iets jonger en komen ze vooral uit het westen van Nederland, met 25 tot 50 hectare aardappelen op kleigrond. Zij menen een hoger rendement te halen met deze afzetmethode en hebben dit altijd zo gedaan. Ook wordt iedere dag gekeken naar actualiteiten in de markt. En risico durven ze wel te nemen, terwijl advies van een collega meestal niet iets is om op te varen. Ze zijn van mening hun product aan de bovenkant van de markt te verkopen. Lukt dit niet, dan nemen ze hun verlies.
Kijken we naar de telers met ruim 50 hectare aardappelen, dan is ook hier evident dat de ondernemers meestal iets jonger zijn. Ze zitten verspreid door het land en telen bijna altijd aardappelen op een vast contract. Ook wordt gedurende het hele seizoen bewaard. De overkilo’s worden niet altijd op de dagprijs verkocht, maar gaan soms ook naar een handelaar. Over het verkopen op een prijsniveau van €25 in januari zijn ze diep verdeeld. Bijna altijd streven ze namelijk naar meer. Ze zijn niet snel tevreden, wat moeilijk rijmt het hoge percentage gecontracteerde aardappelen.
Van alle deelnemers geeft 34% aan aardappelen via een pool af te zetten. Het percentage aardappelen in de pool varieert enorm: van 10% tot 100%. Uit het vorige onderzoek bleek dat pooltelers honkvast zijn. Dat bevestigt ook het huidig beeld, want maar weinig telers geven aan te switchen. De ondernemers zeggen dan ook veelal goed te zijn in de teelt, maar minder in de handel. Ook de verdere keuzes passen goed bij een passief beleid, waarbij wordt uitgegaan van het bekende.
Kennis van termijnmarkt mist vaak
Van het totale aantal respondenten geeft 24% aan op de termijnmarkt te handelen of deze te gebruiken als instrument voor de verkoop. Dit wordt meestal gecombineerd met het vrij verkopen van de fysieke kilo’s. Deze groep maakt ook veel gebruik van de vaste contracten. De termijnmarkt wordt voornamelijk gebruikt om de risico’s in te dekken, zo geven diverse deelnemers aan. Dit wordt in stapjes gedaan, die afhankelijk zijn van alle weersvoorspellingen en marktberichten.
Qua leeftijd en herkomst is een behoorlijk spreiding merkbaar. Meer dan 40% van alle deelnemers ziet de termijnmarkt als een alternatief voor de contracten. Opvallend is dat 35% van de deelnemers aangeeft niet op de termijnmarkt te handelen, omdat ze niet weten hoe deze werkt. Andere deelnemers geven aan de termijnmarkt niet te vertrouwen, gezien ook de speculanten van buiten de sector hieraan deel kunnen nemen.
Behoefte aan informatie
De resultaten van alle telersgroepen zijn soms lastig te rijmen, vooral op psychologisch vlak. Telers die defensief zijn in hun verkoopstrategie (die veel op contract doen) zeggen naar nog meer te streven, zijn niet snel tevreden en zijn daarom bereid risico’s te nemen. Veranderen in beleid gebeurt slechts weinig, waardoor een belangrijke conclusie uit 2012 naar boven komt drijven: deze telers zitten in een negatieve vicieuze cirkel en stappen hier maar moeilijk uit.
Net zoals in 2012, blijft ook de termijnmarkt een grote drempel voor veel telers. Dit komt met name door het onbekende. Wat wel veranderd is, is de behoefte aan (markt)informatie. Waar 8 jaar geleden louter de grote managers (markt)informatie zochten, geven nu ook de kleinere bedrijven aan dagelijks het nieuws te volgen om de verkoopmomenten te bepalen voor zover dat mogelijk is. Lukt dit niet, dan ligt echter bijna geen enkele ondernemer hier wakker van.
Ontvang het magazine in uw brievenbus
Dit ingekorte artikel is een onderdeel van de aardappelanalyse van 2019. Abonnees van Akkerbouw Pro en Aardappelmarkt hebben deze onlangs ontvangen. Wil jij dit magazine eveneens ontvangen? Klik dan hier om abonnee te worden en krijg het magazine toegestuurd.
Met een abonnement krijg je toegang tot alle besloten artikelen, data en marktinformatie op Boerenbusiness. Als abonnee krijg je tevens toegang tot het Nationaal Economisch Landbouwcongres en andere interessante seminars en workshops. Benieuwd naar alle voordelen? Bekijk ons aanbod in de webshop.
Niels van der Boom
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.