Franse veehouder ziet heil in aardappelen

Bij de naam Normandië denk je misschien aan grazige weides en D-Day stranden. Dat is het beeld van Basse-Normandië (Laag-Normandië). Haute-Normandië (Hoog-Normandië) is een akkerbouwregio bij uitstek. Wat betreft de aardappelteelt is het gebied minder bekend dan het noordelijke Nord-Pas-de-Calais en Picardië, maar daar komt verandering in. Vooral in departement Seine-Maritime is de teelt groot. Nadat er een rem is gezet op de melkproductie, kiezen steeds meer (jonge) melkveehouders voor aardappelen.

Zuivelzwaargewicht
Zo’n 70% van het landoppervlak in Normandië is bestemd voor de landbouw. Daarvan is 66% akkerbouwgrond en 30% permanent grasland. De regio telt een veestapel van zo’n 576.000 melkkoeien en heeft zijn eigen koeienras, die recent in cijfers door de Holsteiner voorbij werd gestreefd. Met 15% van de totale Franse kaasproductie is het gebied een zuivelzwaargewicht.

Het gematigde klimaat is, naast gras, bij uitstek geschikt voor akkerbouwgewassen; van oudsher tarwe, koolzaad, suikerbieten en erwten, maar nu ook steeds vaker aardappelen. Logistiek gezien is de ligging van Normandië perfect. Rouen is de grootste exporthaven voor Europese tarwe en ook de zeehaven Le Havre ligt in het gebied. De goederen kunnen naar België, Engeland, Oost- of Zuid-Frankrijk worden getransporteerd; met aardappelen gebeurt dat volop.

Areaaltoename
Normandië was in 2017 goed voor 10% van de Franse aardappelproductie, zo blijkt uit cijfers van overheidsbureau Agreste. Daarmee is het aandeel flink minder dan Nord-Pas-de-Calais (37%) en Picardië (24%). De departementen Eure en Seine-Maritime zijn goed voor 90% van alle aardappelen in Normandië.

Het areaal zit sinds 2000 in de lift en groeide in 15 jaar tijd van 6.500 hectare tot ruim 10.000 hectare. Vooral de laatste jaren wordt groei gerealiseerd. Het gebied telt 1 fabriek voor de verwerking van aardappelen. Lunor produceert jaarlijks 30.000 ton gestoomde aardappelen. De frites- en chipsproductie vindt verder noordelijk plaats, waar McCain 2 grote fabrieken van ruim 200.000 ton productiecapaciteit heeft staan.

Franse zuivelverwerkers werken met 1 of meerjarige contracten voor de melkproductie, ongebreidelde groei wordt zo getemperd. Het is bijna niet mogelijk om uit te breiden. Kleine melkveebedrijven met een opvolger moeten alternatieven zoeken om te groeien. In veel gevallen is dat de akkerbouw. Aangezien graan en suikerbieten weinig opleveren, is de aardappelteelt aantrekkelijk. Zowel uit België als Frankrijk worden contracten voor fritesaardappelen aangeboden. Vanuit Rouen is het minder dan 3 uur rijden naar Kortrijk.

(Tekst gaat verder onder de afbeelding)De Normandische koe verdwijnt uit het landschap en wordt vervangen door aardappelen.

Natte herfst en winter
Nederlander Jan Moonen boert sinds 1995 in Héberville, Haute-Normandië, en specialiseert zich in de teelt van pootaardappelen. Het bedrijf beslaat ruim 450 hectare en begin mei zat de helft van de aardappelen in de grond. "Tussen 1 september en 1 mei viel hier 1.050 millimeter regen", weet Moonen. "Extreem nat dus. Zoveel regen krijgen we normaal niet eens in 1 jaar. Het is bijzonder dat het poten zo goed gaat. Verder noordelijk zijn de werkzaamheden verder gevorderd. Ik schat dat 80% daar gepoot is."

"We zijn zo'n 10 tot 14 dagen later dan gemiddeld", denkt de akkerbouwer. "Normaal eindigen we rond 3 mei. Dit jaar hoop ik op 15 mei. Voor de pootaardappelen is dat niet zo'n ramp. Consumptieaardappelen worden eerder gepoot en hebben eerder 3 weken achterstand. Dat kost groeidagen. Door de natte winter is de structuur niet zo goed. Alles bij elkaar opgeteld kom ik op 7% minder opbrengst, als gevolg van alle tegenvallers."

Nieuwe telers
Moonen weet als geen ander hoe de teelt in de regio zich ontwikkeld. "Ik schat dat er de laatste jaren 60 nieuwe telers zijn bijgekomen. Stuk voor stuk jonge ondernemers met een melkveebedrijf hebben. Een bedrijf met 400.000 liter was vroeger levensvatbaar. Echter, vandaag de dag (maal €0,30 per kilo) kom je op €120.000 per jaar. Daar kom je niet mee rond en uitbreiden lukt niet. Deze bedrijven hebben geïnvesteerd in mechanisatie en bewaarloodsen. Wie een nieuwe schuur wil bouwen, komt op een wachtlijst. De schaalvergroting gaat razendsnel: 150 hectare is gemiddeld, maar de gespecialiseerde akkerbouwers zitten eerder op 200 hectare."

Niet alleen productierechten voor melk zijn moeilijk te verwerven. Dat geldt ook voor grond. Aan- en verkoop van grond gaat via de grondbank van de overheid. De meeste grond wordt verhandeld door het tussen BV's te schuiven. "Het is een gevoelig punt", aldus Moonen. "De prijzen in Normandië liggen rond de €15.000 per hectare. Richting Parijs verdubbelt dat. Echter, je moet wel met z’n tweeën zijn. Ik bedoel te zeggen: het moet je gegund worden. Bovendien moet de lening binnen 15 jaar zijn terugbetaald. Dat geldt voor grond maar ook voor gebouwen. De situatie lijkt totaal niet op Nederland."

(Tekst gaat verder onder de afbeelding)Het klimaat en de grond zijn zeer geschikt voor aardappelen. Wel zijn er veel stenen.

Stenen
Naast het logistieke voordeel en een ruime beschikbaarheid van grond, heeft het gebied ook manco's voor de aardappelteelt. De grond is goed, maar zit vol stenen. "Circa 90% van de aardappeltelers ontsteent zijn percelen", weet de Nederlander. "Wij zijn een van de laatste die vrij traditioneel werken. Op 50 hectare ontstenen we, de rest niet. Percelen maïs worden nu vervangen voor aardappelen." Moonen verwacht dat die trend doorzet. "Zit je eenmaal in de race, dan moet je blijven vernieuwen om bij te blijven."

De teelt heeft meer uitdagingen, zo beschrijft ook de Chambres d'agriculture de Normandië. Door klimaatverandering krijgt de kustregio met grillig weer te maken. De consument vraagt meer en meer om biologische aardappelen. De ziektedruk ligt in Normandië echter hoog; met name phytophthora kan een probleem zijn.