Aardappelteelt EU groeit, Nederland haakt af

Zoals bekend is het areaal de laatste jaren explosief gegroeid, deels door toename van de verwerkingscapaciteit en de wereldwijde vraag naar frites. België spant daarbij de kroon door in 10 jaar tijd zowel in verwerking als in areaal bijna te verdubbelen. Een aantal factoren liggen hier aan ten grondslag.

Beschikbaarheid van grond
Ten eerste is de beschikbaarheid van grond in België voldoende. Met de opkomst van Wallonië als teeltgebied is er een nieuw gebied ontsloten met nog veel maagdelijke grond en grote percelen. Het doorontwikkelen van de mechanisatie heeft daarbij ook geholpen. De 4-rijige aardappelrooiers, 8-rijige pootmachines en spuitmachines met een 5.000 liter tank hebben bijgedragen aan het snel opschalen van de aardappelteelt.

Ook zien we dat nieuwe (en soms ook niet-landbouwgerelateerde ondernemers) in de aardappelteelt stappen, aangetrokken door de financiële rendementen die behaald worden. Vast-prijscontracten helpen ook om de teelt snel te laten opschalen. Prijszekerheden zorgen ervoor dat telers steeds grotere teeltrisico’s nemen om daarmee geld te verdienen.

Alternatieve teelten
De andere reden is het gebrek aan alternatieve teelten. De graanprijzen zijn laag, ook de teelt van groenten en bieten geven een te laag rendement voor Belgische boeren. In België zal dan ook dit jaar het aardappelareaal verder groeien. Deze week maakte de Fiwap bekend dat er in Wallonië 6% aardappelareaal bijkomt. Daarentegen zal Vlaanderen licht krimpen met 2%. Daarmee kan ook komend seizoen de totale oogst in België boven de 5 miljoen ton komen.

Ook Frankrijk surft mee op het succes van de Belgische verwerkers. De laatste jaren is er een propagandamachine op gang gekomen in Noord-Frankrijk om de teelt van aardappelen te stimuleren. Franse telers zijn over het algemeen geen gokkers en telen graag tegen een vaste prijs. Iets wat verwerkers goed zal passen. 

Ook de matige saldo’s van de tarweteelt helpen bij het stimuleren van de teelt. En met veel (maagdelijke) grond tot hun beschikking vindt er een versnelde opschaling van de aardappelteelt plaats. In Frankrijk zal de teelt dan ook groeien met 2% tot 4% het komende jaar is onze inschatting.

Krimp in Duitsland
Duitsland ziet over het totale areaal een lichte krimp van het huidige beeld. Met een daling van 1% blijven ze wel met afstand de grootste aardappelproducent van Europa. Wat wel duidelijk is, is de verschuiving van teelten in Duitsland. Veel boeren switchen van tafelaardappelteelt naar de teelt van consumptieaardappelen.

Ook zullen er dit jaar minder vroege aardappelen geplant worden, mede door de overvloedige oogst van seizoen 2017. Verwerkers zijn heel terughoudend geweest met het contracteren van vroege aardappelen in het begin van het seizoen. Zo hebben veel verwerkers pas vroege aardappelen gecontracteerd vanaf week 30 (normaal week 27). De conclusie is dan ook dat de teelt van consumptieaardappelen meer dan 1% kan groeien en daarmee een record kan zetten van de afgelopen 5 jaar.

Prijs geen stimulans
Nederland lijkt licht te gaan krimpen met de teelt van aardappelen. In eerdere cijfers van de VTA werd gesproken over een daling van 2,4%. Dit lijkt logisch, gezien de lage prijzen van seizoen 2017. Ook een verlaging van de contractprijzen lijkt geen stimulans te geven om te groeien in de teelt van aardappelen. Toch moeten de cijfers van VTA ook in een ander daglicht bekeken worden. Het is namelijk bekend dat de grootste groep VTA leden kleitelers zijn. En dat lijkt wel weer te rijmen met het landelijke beeld.

Kleitelers lijken langzaam af te haken in de consumptieteelt. De kosten en risico’s liggen te hoog versus de contractprijzen die geboden worden. Ook opschaling in kleigebieden is lastig door de lage grondmobiliteit en de hoge grondprijzen. Kleitelers zijn dan ook op zoek naar alternatieve teelten zoals biologische teelt en pootgoed die hogere saldo’s per hectare geven. In de zandgebieden lijkt de opschaling nog wel ruimte te hebben.

Ook door meer aanbod van grond bij melkveehouders. De krimp van de melkveestapel door regel- en wetgeving zorgt voor minder voerbehoefte en dus meer grondaanbod. Daarmee zien deze telers kans om verder te groeien. De lagere contractprijzen is het enige wat ze heeft tegengehouden om echt nog een keer grote stappen te zetten. Toch verwachten wij in het totale Nederlandse areaal een krimp van 0,5% tot 1%.

Positieve ondertoon
Over het algemeen kunnen we stellen dat de belangrijkste aardappeltelende landen niet veel zullen krimpen ondanks de lage prijzen. Gebrek aan alternatieve teelten en het doorzetten van de schaalgrootte maakt dat de professionele teler zijn gedrag niet laat afhangen van 1 slecht teeltjaar.

De vraag naar frites en het groeiseizoen zullen dan verder bepalen hoe de aardappelprijs zich zal gaan ontwikkelen. De ondertoon is in ieder geval positief gezien de termijnmarkt nieuwe oogst die vandaag op €15,50 staat. Het late voorjaar, de vraag naar frites en de handelsoorlog tussen Amerika en China hebben daar een belangrijke bijdrage aan geleverd.