Aardappelen telen op het randje

Aardappellector Peter Kooman van Aeres Hogeschool Dronten gaf donderdag 23 november tijdens de Kennismiddag ‘Ruimte voor de aardappel’ een cijfermatige onderbouwing. De Nederlandse productie van consumptieaardappelen schommelt sinds 2000 tussen de 3,5 en 4 miljoen ton.

"Blijkbaar is er ruimte voor een dergelijk volume, want nu de opbrengst hoger is (ruim boven de 4 miljoen ton) ligt de markt op z’n gat", aldus Kooman. Wat betreft de teeltoppervlakte zijn de lijnen nog vlakker. In seizoen 2017 gaat het om 76.000 hectare consumptie.

Akkerbouwgrond verminderd
De lector pakt er nog meer cijfers bij. De hoeveelheid akkerbouwgrond is sinds 2000 met 20% verminderd. "Het aardappelareaal blijft gelijk, maar de beschikbare grondoppervlakte neemt af en de gemiddelde rotatie bedraagt de laatste jaren rond de 30%. Dat betekent dat ieder jaar 30% van de het akkerbouwareaal vol met aardappelen staat; daarmee is de gemiddelde rotatie 1 op 3. Het is verbazend hoe nauw de rotaties zijn en dit neigt nog nauwer te worden. Dit jaar groeide dat al door naar een dichtheid van 32%. Ik noem dat telen op het randje."

Samen met studenten bracht Kooman de rotatiedichtheid tussen 2009 en 2017 in kaart. Wat blijkt? In de zetmeelteelt in het noordoosten wordt op meer dan 50% van het areaal een rotatie van 1 op 2 aangehouden. In pootgoed hanteren telers vaak 3 keer telen in 9 jaar.

Op 57% van het areaal wordt 1 op 4 of meer geteeld, 43% 1 op 3 of nog minder. "Met name in de Noordoostpolder en de andere noordelijke gebieden is de pootgoedteelt intensiever. Dat heeft meestal met economische motieven te maken. Die intensiviteit voeren de telers uit de NOP ook door bij consumptieaardappelen. In de overige Flevopolders en in het Zuidwesten betreft het duidelijk vaker een 1 op 4 teelt. Hoewel op Tholen incidenteel ook wel 5 keer in 9 jaar voorkomt, dat heeft te maken met de vroegrooi regeling."

Wat zijn de consequenties als we het systeem veranderen?
Bekende problemen van een te nauwe rotatie zijn: achteruitgang van de bodem, bodemverdichting, terugloop van het organische stofgehalte, Rhizoctonia en telers lopen tegen allerlei grondgebonden problemen zoals aaltjes aan. "We beginnen klem te lopen. Te veel hakvruchten belasten de bodem. De bodemproblemen zijn op te lossen met ruimere rotaties, maar kan dat ook? Wat zijn de consequenties als we het systeem veranderen?"

Een rotatie van 1 op 4 kan worden gezien als een gezonde rotatie. De lector berekende dat een omzetting hiernaar betekent dat er een areaal voor consumptieaardappelen overblijft van 71.287 hectare (nu is dat 76.243 hectare) en een geschatte opbrengst van 3.740.000 ton. Om toch aan voldoende aardappelen te komen te komen, moet de hectare-opbrengst omhoog; naar 56,1 ton (het huidige gemiddelde is 52,5 ton volgens het CBS).

Hoe geven we de aardappel de ruimte?
Concluderend is dat een opbrengststijging van 15% tot 20%, maar Kooman acht dat haalbaar. "Een ruimere teelt leidt tot minder ziekten, betere bodemkwaliteit en minder aardappelopslag, waardoor je een hogere opbrengst kunt halen. Eerder bewees Bodleander dat al met teeltproeven in de jaren ’70, waarmee hij 100 ton realiseerde. Van discussies uit de onderbuik en individuele gevallen, moeten we af. In plaats daarvan pakken we de cijfers erbij en moeten we praten over hoe we de aardappel de ruimte kunnen geven."Aardappellector Peter Kooman geeft de aanwezigen duidelijkheid over de teeltrotatie.Ieder jaar staat 30% van het akkerbouwareaal vol met aardappelen.