Verwachtingswaarde termijnmarkt, de analyse

Zoals bekend wordt vanaf week 45 wekelijks de CS bepaald door de beurs (EEX) in Leipzig. De CS wordt samengesteld door inbreng vanuit fysieke noteringen in Nederland, Duitsland, Frankrijk en België, met ieder een aandeel van 25 procent. De inbreng van de verschillende landen worden weer in ieder land apart bepaald, maar uiteindelijk teruggerekend naar productspecificaties zoals de aardappelen op de termijnmarkt worden verhandeld.

De termijnmarkt noteert een prijs die gebaseerd is op wat de aardappelprijs zal zijn in week 17. Op dit moment gaat de termijnmarkt er dus van uit dat de gemiddelde aardappelprijs van fritesgeschikte aardappelen in week 17 20,30 euro zal zijn. De algemene stelregel is dat de dagprijs van aardappelen vermeerderd met de bewaarvergoeding plus een risicopremie de prijs zou zijn van de termijnmarkt. De rekensom zou dan moeten zijn:
22,50 euro (CS van week 10) + 6 weken bewaarvergoeding (week 17 -/- week 11) + risicopremie/verwachtingswaarde.

Op basis van de gemiddelde verwachtingswaarde van de afgelopen 5 jaar in week 10 (zie grafiek) zou dat nu circa 2,00 euro zijn (1,40 euro verwachtingswaarde + 0,60 cent bewaarpremie). Uitgaande van deze berekening zou de termijnmarkt vandaag moeten staan op 24,50 euro.

Echter vandaag staat deze op 20,40 euro, daarmee laat de termijnmarkt een bijzonder fenomeen zien. Dat is namelijk een ‘negatieve verwachtingswaarde’, iets wat in de afgelopen 15 jaar maar zelden voor is gekomen. Uit de gegevens van onze aardappeldatabase blijkt dat dit enkel in 2012 ook is gebeurd. Ook toen ontstond er een negatieve verwachtingswaarde, echter steeds voor een korte duur (1 week). Daarbij was 2012 een jaar met een relatief hoge schaarste aan aardappelen en daarmee ook een hoge volatiliteit.

Feitelijk is het laten zien van een negatieve verwachtingswaarde een negatief signaal voor het vertouwen in de markt. Het negatieve wordt sterker uitgelegd dan het positieve. De verwachtingswaarde wordt vaak aangebracht door speculanten in de markt. Een professionele handelaar op de termijnmarkt zal altijd een beslissing maken bij het kopen van aardappelen; of hij deze op de termijnmarkt koopt of in fysieke markt. 

Op dit moment kiest men er voor om niet te kopen op de termijnmarkt, maar ook op de fysieke markt voelt het rustig aan. De meeste verwerkers lijken hun positie op orde te hebben door in de herfst hun dekkingsgraad gedeeltelijk in gevuld te hebben met de aankoop van aardappelen die normaal niet voor verwerking bedoelt zijn (zetmeelaardappelen, tafelaardappelen en bovenmaats pootgoed).

Uiteindelijk zullen de fysieke markt (CS) en de termijnmarkt in week 17 elkaar raken. Of de (negatieve) termijnmarkt dan gelijk heeft of dat de (positieve) fysieke markt gelijk krijgt, zal dan moeten blijken. Maar dat het uitzonderlijk is wat er nu gebeurt, moge duidelijk zijn.