Achtergrond Duurzaamheid
Valt er te verdienen aan bouwen met reststromen?
Paprikastengels als isolatiemateriaal of bouwblokken van hennep. Plantaardige bouwmaterialen van reststromen passen goed bij de klimaatdoelen om minder CO2 uit te stoten. Het blijkt echter niet makkelijk om de bouwsector zover te krijgen ze toe te passen en voor de meeste boeren of tuinders is het nog niet rendabel. Wat moet er gebeuren om het gebruik van reststromen lucratief te maken?
Het gebruik van reststromen uit de land- en tuinbouw in de bouw staat nog in de kinderschoenen. "Het hangt ook af van de definitie. Als je de landbouw erbij betrekt met bijvoorbeeld stro of hennep, die ook als reststroom worden beschouwd, dan wordt het zeker gedaan", aldus Jan Willem van de Groep. Hij is door het ministerie van Landbouw (LNV) gevraagd kwartiermaker te zijn van de zogeheten Buyer Group Biobased Bouwmaterialen.
Geschikt als tussengewas
Deze groep moet het gebruik van biobased bouwmaterialen een boost geven. Op initiatief van LNV is de buyer group in april opgericht, in samenwerking met RVO/PIANOo, Stichting Innovatie Glastuinbouw Nederland (SIGN), Greenport West-Holland en de Innovatie Expo 2021. Het doel van de groep is om opdrachtgevers te helpen met het realiseren van projecten waar biobased materialen bij worden gebruikt. Vooral voor overheden en semi-overheden (zoals woningcorporaties) en publieke partijen, waaronder agrarische ondernemers die zelf bouwplannen hebben. Volgens Van de Groep wordt in de gangbare bouw nog vrijwel geen gebruik gemaakt van reststromen, maar wel in enkele particuliere woningen.
Teeltgewassen die geschikt zijn voor biobased bouwen als vlas, lisdodde, hennep en stro kunnen volgens Van de Groep heel goed worden gebruikt als tussengewas. "Vooral als de veeteelt gaat afschalen ten gevolge van het stikstofbeleid, komt er ruimte voor bouwgewassen. Over het algemeen zijn het ook nog eens makkelijk te telen gewassen, die ook goed zijn voor het herstel van de grond."
'Er staat enorme pot geld klaar voor CCS'
Wat valt er voor de boer te verdienen aan het gebruik van reststromen in de bouw? Van der Groep: "Op dit moment moeten ze betalen om reststromen af te voeren. In die zin valt er te verdienen, maar het is nog niet altijd een rendabele business voor verwerkers. Als er een innovatieslag wordt gemaakt – dat heeft vooral te maken met schaalgrootte – kan de kostprijsprijs van het eindproduct dalen. Daardoor blijft meer geld over voor een goede grondstofprijs. Dat kan worden versterkt als de overheid de opslag van CO2 in biobased bouwmaterialen echt gaat vergoeden."
Volgens Van der Groep staat er een "enorme pot geld klaar" voor CCS (carbon capture and storage) voor de grote industrie die CO2 opvangt en onder de grond opslaat. "De boer slaat ook CO2 op wanneer hij grondstoffen levert voor bouwmaterialen. Als boeren een vergoeding krijgen van €125 per ton opgeslagen CO2, dan ontstaat een derde geldstroom. Ik probeer de ministeries te laten inzien wat voor win-win-win situatie hier op tafel ligt. In potentie kan je dan veel sneller opschalen."
Van de Groep geeft aan dat grote bouwers uit zichzelf nog niet echt staan te springen om biobased bouwmaterialen te gebruiken. Dat is ook de ervaring van henneppionier Albert Dun. Met zijn bedrijf Dun Agro is hij in 2012 zelf begonnen om prefab huizen van vezelhennep te bouwen met de bouwmaterialen die uit de houtkern van hennepplanten worden gemaakt. "Ik ben overal langs geweest, maar niemand wilde daarmee bouwen. Toen hebben wij de eerste 2 zelf gebouwd en toen ging het lopen."
Inmiddels staan er al 45 woningen van hennep. "Het verdienmodel wordt beter als we in de massaproductie mee mogen doen", aldus Dun. Dun Agro zet 5 sociale huurwoningen, 6 twee-onder-een-kapwoningen en 3 vrijstaande woningen neer in de gemeente Pekela. Het bouwen van een hennep huis is zón 10% duurder dan reguliere bouw, schat Dun. "Dat valt toch mee voor een duurzaam huis."
Nog geen interesse van grote aannemers
De bouwmaterialen van Dun Agro worden ook geleverd aan meerdere kleinere aannemers, onder andere Eco+Bouw en Kuipers & Koers Bouw. Grote aannemers zijn tot op heden niet geïnteresseerd. Dun heeft wel een idee hoe dat komt: "Het past niet in hun bouwsysteem en ze zoeken naar de goedkoopste materialen. Het begint met de fundering, 90% is van piepschuim. Wij weigeren daarop te bouwen. Je kunt geen duurzaam huis neerzetten met een piepschuim fundering." Dun heeft er problemen mee dat een nul-op-de-meter-huis ook als duurzaam wordt aangemerkt. "Dat is niet kringloop-duurzaam. De overheid moet met een cijfer komen voor duurzaamheid, waarbij alle factoren worden afgewogen."
Slager keurt eigen vlees
Met regelgeving valt voor de overheid nog een slag te maken, stelt ook Van de Groep. CO2-beprijzing ontbreekt nog in bouwmaterialen. De bouwregelgeving zit ook zo in elkaar dat de fabrikanten intensief betrokken worden bij de normen waar de materialen aan moeten voldoen. "De hele systematiek is dus ingericht in het voordeel van de huidige CO2-intensieve materialen."
De instapdrempels voor nieuwe materialen is zo heel hoog, geeft Van de Groep aan. "CO2-opslag mag niet als milieuvoordeel worden ingerekend, zodat de gangbare producten in de sommen die je moet aanleveren voor de bouwvergunning dezelfde uitkomst hebben als biobased producten. En als je een goed verhaal hebt dat CO2-intensief materiaal over 75 jaar kan worden hergebruikt, mag je de CO2-emissie van de productie wegstrepen. Den Haag moet nog flink aan de bak om dat allemaal recht te trekken."
Linda van Eekeres
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.