Interview Marijn Poels
'Verdienmodellen worden gemaakt op dood van boer'
Goede doelen liggen aan het infuus van de overheid en moeten politieke doelen in onze hoofden krijgen, stelt Marijn Poels in zijn documentaire 'Het goede doel heiligt de middelen'. De manier hoe boeren worden weggezet, speelt in de film een belangrijker rol. Boerenbusiness gaat met de maker in gesprek.
Je gaat in jouw film in op de verwevenheid van goede doelen, media en de politiek. Over hoe onderwerpen steeds weer op de maatschappelijke agenda belanden. Is de inkrimping van de veestapel daar een goed voorbeeld van?
"Absoluut, stikstof ook. De rekenmodellen worden steeds bekritiseerd, maar komen steeds weer terug. Boeren zijn de enige beroepsgroep die al zoveel heeft gedaan om ammoniak en stikstof te reduceren en nog blijft het verder gaan op boeren, terwijl er nog genoeg andere takken zijn, zoals Schiphol en de bouw. Daar word ik achterdochtig van: waarom voor boeren kiezen Waar zit de grens, hoeveel moeten boeren oplossen?"
Aan het begin van de docu zeg je: 'Wat is eigenlijk het plan, de richting? En nog belangrijker: wie bepaalt die richting eigenlijk?' Ben je daarachter gekomen?
"Het is de politiek die subsidie afgeeft, die bepaalt aan welke eisen je moet voldoen. Als ik een anti-klimaat- of barbecueclubje wil beginnen is subsidie krijgen heel moeilijk, met een anti-vleesclubje maak je meer kans. Wie bepaalt die politieke richting? Dan kom je in verwevenheid terecht waar de politiek een bepaalde richting opgaat en waar goede doelenclubs financieel worden gevoed om dat narratief te kweken. Feitelijk creëer je gesubsidieerd draagvlak. Daar heb ik grote problemen mee. Ambtenaren creëren vanuit modellen een referentiekader voor de werkelijk. Mens en boer en natuur worden losgekoppeld. Als de boer de vrijheid wordt afgenomen en wordt ontkoppeld van zijn verantwoordelijkheid voor de natuur, krijg je een passieloze samenleving en boeren die zeggen: van mij hoeft het niet meer."
Wat was het uitgangspunt bij het maken van deze film?
"Ik kreeg de vraag vanuit de Stichting Agrifacts, die zeiden: we hebben problemen met sturing die er op dit moment blijkt te zijn op het gebied van landbouw en we komen steeds uit bij de Postcodeloterij. Dat vond ik een heel lastig iets, omdat ik zelf ook uit die goede doelenwereld kom en het een goed georganiseerd netwerk is en dacht: wat is daar mis mee? Ik heb het eerst laten liggen, maar bleef me toch afvragen of het zo is dat goede doelenclubs ons in een narratief drukken. Eerst was de Postcode Loterij de hoofdfocus, maar gaandeweg kwam ik erachter dat het gewoon een systeem is. Netwerken zijn zo verstrengeld geraakt, dat je niet meer kunt spreken van democratie waar maatschappelijk draagvlak naar voren kan komen."
De documentaire gaat over verwevenheid en afhankelijkheid van de financier, maar de film is wel gemaakt met steun van Stichting Agrifacts, staat in de aftiteling te lezen. Is dat niet tegenstrijdig?
"Dat is een paradox, dat klopt. Veel bedrijven willen mij met veel geld financieren. Ze stappen in als stille vennoten in en geven geld, maar inhoudelijk hebben ze niets te zeggen. Agrifacts heeft iets van 20 procent betaald en heeft alleen gedaan wat ik vroeg en niet andersom. Ik geloof niet dat zij mij hebben gestuurd. Ik dacht eerst: is het niet jaloezie, zijn jullie als landbouwers niet in staat zelf een club te ontwikkelen die zo sterk is? Ik ben overtuigd geraakt dat het een grotere beweging is waar macht achter schuilt."
Wat vond je zelf het schokkendste dat je tegen bent gekomen tijdens het filmen?
"De verwevenheid. Als je kijkt hoe Natuurmonumenten werkt en uiteindelijk als Buitenleven Vakanties met Staatsbosbeheer als goede doelenclub concurreert op dat gebied. Ook boeren wegconcurreert en een verdienmodel maakt op de dood van de boer. Dat vind ik best erg, dat we dat laten gebeuren. Ik ben best geschrokken van de marketeer die werkt voor goede doelen en zegt dat uit zijn onderzoek komt dat de burger helemaal niet wilt dat boeren reduceren."
Het gaat ook over politici die baantjes krijgen bij organisaties en andersom. Je noemt hem niet, maar hint je op Greenpeace-directeur Joris Thijssen Greenpeace, sinds kort in de Kamer voor de PvdA?
"Er zijn tal van voorbeelden. De vraag die je kunt stellen is: is dat erg? In de politiek vind ik dat wel erg ;eigenlijk, dan moet je je activist noemen. Ook met journalisten is het de vraag hoe onafhankelijk ze zijn. Het is een grijs gebied, het is niet per definitie fout, maar kan wel heel fout worden. De grootste moeite heb ik met de ontkoppeling van boer en natuur en dat mensen armageddon krijgen voorgeschoteld: als we geen actie ondernemen, gaan we allemaal dood!"
Klimaatverandering is toch ook een reële bedreiging?
"Klimaatverandering is daar, dat zien we in modellen over 100 jaar. Dan moeten we dat heel goed gaan onderbouwen. Ja, er zijn modellen, maar ik kan je ook modellen laten zien van andere dingen. Je moet kijken: hoeveel mensen gaan er dood aan klimaatverandering. Dat valt best mee. We kunnen er heel goed mee omgaan. In hoeverre is die klimaatverandering natuurlijk en in hoeverre door mensen veroorzaakt. Er zijn zoveel onzekerheden en discussies. De boer voelt de verantwoordelijkheid niet, omdat die dat ook niet meer heeft. Die zit zo vast aan de regels. Ik geloof erin dat boeren heel dicht bij de natuur staan en ook de innovatieve oplossingen hebben."
Wat hoop je dat blijft hangen als mensen deze docu hebben gezien?
"De boodschap die ik wil meegeven is: goede doelen moeten transparanter worden en verwevenheid met politiek en media moet verminderen. Geld uit goede doelen moet niet gebruikt kunnen worden om dingen lam te leggen. Ik hoop dat mensen zich bewust worden dat ze zelf ook deel van het probleem zijn, dat je vragen kunt stellen en kritisch zijn. De grootste vraag die ik opwerp is: is dit de richting die we op willen of denk jullie er anders over?"
De documentaire 'Het goede doel heiligt de middelen' is gratis te zien op YouTube.
Linda van Eekeres
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.
