Nederlands voedselbeleid kan ook werken in de EU

Richting een duurzamere voedselproductie moet de consument zijn alledaagse eet- en drinkgewoonten veranderen. Ook overheden en bedrijven moeten dit doen. Daarmee kan Nederland de basis leggen voor een Europees voedselsysteem, zo zet het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) uiteen in een rapport.

Het PBL heeft maandag het rapport 'Our daily diet: How governments, businesses and consumers can contribute to a more sustainable food system' gepubliceerd. Het Engelstalige rapport poogt een eerdere Nederlandstalige versie van vorig jaar naar Europees niveau te tillen.

Het PBL stelt een uitgebreid complex van mogelijkheden voor om het Europese voedselsysteem te verduurzamen. Het bureau redeneert niet vanuit de landbouw of de natuur, maar vanuit de consumptie van voedsel. De voetafdruk daarvan, uitgedrukt in schade aan de leefomgeving door bijvoorbeeld verlies van biodiversiteit en klimaatverandering, kan met een derde dalen, als consumenten, bedrijven en overheden duurzamer eten (bijvoorbeeld minder vlees eten wordt geopperd), minder voedsel verspillen en duurzamer (efficiënter en zorgvuldiger) produceren.

Basis voor voedseldeel Green Deal
De lessen uit de Nederlandse editie van het rapport kunnen volgens het PBL ook worden toegepast om een duurzamere voedselconsumptie in andere EU-landen te realiseren. Daarmee kan het meteen de basis zijn voor een duurzamer Europees voedselsysteem, zoals uiteengezet in de Farm to Fork Strategy van de Europese Commissie. Een hoeksteen voor het voedseldeel van de Europese Green Deal dus, made in NL.

De consument moet zijn alledaagse gewoontes veranderen, zegt het PBL. De verantwoordelijkheid daarvoor ligt deels bij consumenten, maar ook bij supermarkten, horeca en levensmiddelenfabrikanten. Laatstgenoemden kunnen bijdragen verduurzaming van de voedselproductie en -consumptie door bovenwettelijke eisen aan agrarische ondernemers te stellen.

Tegelijkertijd moeten ze boeren faciliteren bij het realiseren van die eisen op een manier die economisch uit kan. Het PBL erkent dat noch de consument, noch de ketenpartijen de oplossing voor alle problemen in handen hebben. Vooral onderwerpen die moeilijker te communiceren zijn naar het grote publiek kunnen niet aan hen overgelaten worden. Die taak legt het PBL bij de overheid.

Overtuigen van hogere eisen
Overheden die willen inzetten op een duurzamer voedselsysteem, kunnen volgens het PBL niet om een 'systeembewust voedselbeleid' heen. Een dergelijk beleid "neemt mee dat het voedselsysteem internationaal en complex is en dat er conflicterende waarden in het spel zijn," aldus het PBL. Met een 'duidelijke visie' en 'heldere doelen', zo belooft het PBL zijn lezers in de EU, kunnen overheden bedrijven en consumenten in staat stellen om het voedselsysteem te verduurzamen. Theoretisch klinkt het mooi. Op Europees niveau heeft het voor het Nederlandse exportsysteem van voedsel bovendien voordelen om meer landen te overtuigen van de hogere eisen die Nederland aan de voedselproductie wil stellen.

Opvallend in het rapport is het behoud van de typisch Nederlandse nadruk op 'bovenwettelijke eisen' als aanbeveling voor onderscheidend vermogen voor merkvoedsel en retailers. In Nederland is die aanpak als beleid ontstaan om exporterende boeren en tuinders niet met hogere wettelijk eisen te confronteren die hen in het buitenland uit de markt prijzen; alleen ideëel ingestelde consumenten betalen daarvoor, zoals afgelopen week de Autoriteit Consument en Markt (ACM) constateerde.

Geen aanvullende gedachten
In Europa kan juist de wetgever - de overheid - gemakkelijk wettelijke eisen stellen als er daadwerkelijk politiek draagvlak is voor verduurzaming op het niveau van land- en tuinbouwproductie en de verwerking daarvan tot levensmiddelen zoals consumenten die kopen. De nadruk op complexe marktmechanismen wordt dan overbodig. Het wekt verbazing dat de Engelse versie van het rapport daar geen aanvullende gedachten aan wijdt, maar ook voor de EU vasthoudt aan het zeer complexe veranderingsmodel van tal van krachten die volgens het PBL in een deels gestuurde en deels onbeheersbare markt hun werk - op hoop van zegen - moeten doen.

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.