Om risico's van te lage werkgelegenheid en inflatie tegen te gaan, zetten we alle beschikbare middelen in. Dat zei Jerome Powell, voorzitter van de Fed. Vrij vertaald: alles wat tot nu door ging voor onconventioneel monetair beleid, mag ook formeel conventioneel heten. De datum van deze uitspraak, 27 augustus 2020, mag zo met recht een historische dag worden genoemd.
Powell sprak op de jaarlijkse conferentie van de Amerikaanse centrale bank (Fed) in Jackson Hole in de Amerikaanse staat Wyoming. Het in willen zetten van alle beschikbare middelen is een onderdeel van een aantal strategiewijzigingen van de bank, waardoor we aan een nieuw tijdperk in monetair beleid beginnen. Die nieuwe strategie is meer dan voorheen gebouwd om werkgelegenheid.
De Fed heeft geleerd dat werkgelegenheid zeer belangrijk is voor de gewone Amerikanen en de Amerikaanse economie. Vanaf nu legt de bank meer de focus op het bereiken van maximale werkgelegenheid, ofwel een zeer lage werkloosheid. Volgens de bank is iets meer dan 4% het natuurlijke werkloosheidsniveau in de VS. In deze periode bedraagt de werkloosheid in de VS ruim 10%.
Oude wetmatigheid oud
De oude wetmatigheid is dat wanneer de werkloosheid onder het natuurlijke niveau zakt, dat resulteert in inflatie. De lonen stijgen sneller (arbeid is schaars) en de vraag naar goederen en diensten overtreft het aanbod. Deze wetmatigheid gaat volgens de Fed echter niet meer op.
Wat het bovenstaande samengenomen betekent, is dat de centrale bank de rente op 0% houdt en obligaties blijft hamsteren. Net zo lang totdat de werkloosheid is gezakt naar circa 3,5%. Het verschil tussen het huidige werkloosheidscijfer en het gewenste percentage is groot. In de wetenschap dat de werkloosheid maar langzaam daalt, kunnen we er zeker van zijn dat de Fed de officiële rente niet verhoogt voor 2024, zo niet nog later.
Opgebruikte belminuten
Dat geldt óók als de inflatie onverhoopt hoger wordt dan wat de Fed wil. Het inflatiehoofdstuk in het Fed-handboek is zo geredigeerd dat dit mogelijk is. De bank blijft streven naar elk jaar zo'n 2% geldontwaarding. Maar staat een tijdlang hogere inflatie toe als compensatie voor de jaren waarin de geldontwaarding te laag is geweest. Denk aan vroegere mobiele abonnementen, waarbij je de niet opgebruikte belminuten mee mocht nemen naar de volgende maand. Als de inflatie in een jaar bijvoorbeeld 0% is, heeft de bank er geen moeite mee als de prijzen in het jaar erop met 4% klimmen. De kruistocht tegen inflatie is niet alleen definitief voorbij, de voormalige vijand is nu een gewenste vriend geworden.
Wat de Fed onder dat mom met de strategieherijking heeft gedaan, is tijdelijke rechtvaardigheden voor het beleid van afgelopen ruim 10 jaar (zoals de Grote Financiële Crisis, deflatiegevaar en recent corona) vervangen door een structurele rechtvaardiging om het beleid voort te zetten. De bank gaf zichzelf in feite een alibi voor een beleid dat als doel heeft de koopkracht van de dollar verder uit te hollen.
Boot stijgende welvaart missen
Dit alles met als doel de Amerikaanse economie sneller te laten groeien in de toekomst en de middenklasse en mensen met een laag inkomen te helpen. De Fed trok de terechte conclusie dat die groepen de boot van stijgende welvaart door de globalisering en technologische vooruitgang van de afgelopen decennia grotendeels hebben gemist.
De strategie heeft 2 belangrijke mankementen en 1 belangrijk gevaar. Het eerste mankement is dat de vraag hoe de Fed een en ander voor elkaar wil krijgen, schittert in afwezigheid. De bank komt niet verder dan 'we gaan er alles aan doen'. Dat ze niet specifieker is, geeft de indruk dat de Fed eigenlijk geen flauw idee heeft hoe de werkloosheid omlaag en de inflatie omhoog te drukken.
Tegenstrijdigheden in strategie
De andere tekortkoming van de nieuwe Fed-strategie is dat die nogal wat tegenstrijdigheden bevat. Neem die nieuwe belminuten-achtige aanpak van inflatie. Aankondigen dat de Fed vanaf nu een tijdlang hoge inflatie tolereert als compensatie voor de jaren met te lage inflatie, staat haaks op het streven de middenklasse en mensen met een laag inkomen welvarender te maken. Hoge inflatie raakt namelijk precies die groepen het hardst.
Daarnaast betekent een tijdlang aanmerkelijk hogere inflatie ook lagere reële lonen die hele periode. Lagere reële lonen op hun beurt, resulteren in minder koopkracht en minder consumptie. Aangezien consumptie de kurk is waar de Amerikaanse economie op drijft, drukt dat de economische groei eerder omlaag dan omhoog.
Rentelasten door het dak gaan
Daar komt bij dat als de Fed zegt willens en wetens hogere inflatie een lange tijd, wat enkele jaren kan betekenen, te gedogen. Dan mag je ervan uit gaan dat zoiets uiteindelijk zichtbaar wordt in de langetermijnrentes. Maar dat remt op zijn beurt de economische groei juist af of kan tot een langdurige en diepe recessie leiden. Veel bedrijven en huishoudens zien hun rentelasten in dat geval door het dak gaan.
Mijn conclusie is dat de Fed het ook niet meer weet. Dat blijkt uit de afwezigheid van de vraag hoe de bank een en ander voor elkaar wil krijgen en de genoemde tegenstrijdigheden in de strategie. Onze centrale bank, de ECB, is ook bezig met een herijking van de strategie. Aangezien de ECB doorgaans de Fed volgt, is goed in te schatten wat Christine Lagarde volgend jaar aan wijzigingen bekend gaat maken.