In zijn halfjaarlijkse World Economic Outlook, schrijft het Internationaal Monetair Fonds (IMF) dat de wereld in een unieke crisis zit. Voor het eerst sinds de Grote Depressie in de jaren '30 van de vorige eeuw, komen zowel ontwikkelde als opkomende markten tegelijkertijd in een recessie.
De groei van de wereldeconomie komt volgens het IMF uit op -3%. In oktober 2019 ging het fonds nog uit van 3,3% groei. Als de verspreiding van het coronavirus piekt in het tweede kwartaal en begint weg te ebben na de zomer, dan ziet het IMF in 2021 de wereldeconomie met 5,8% groeien. Dat verwachte herstel is dus onvoldoende om de schade uit 2020 goed te maken. Dat het IMF zo negatief is lijkt verrassend. Dat is niet des IMF's. Maar naarmate ik er meer over nadacht, des te logischer dat leek.
Om te beginnen: als het IMF de situatie had gerelativeerd, betekent dat impliciet dat de omvangrijke anticrisis-maatregelen van de overheden en de centrale banken overdreven zijn. Ook dat was niet des IMF's geweest: de organisatie pleit doorgaans voor meer activisme, niet minder. Maar er is een ander belangrijker punt te maken.
Oceaan wetenschappelijk onderzoek
Net zoals bij andere soortgelijke organisatie en banken die voorspellingen over economische groei maken, geldt ook voor het IMF dat deze prognoses de resultaten zijn die uit de zware economische modellen komen. Een oceaan van wetenschappelijk onderzoek toont echter sinds jaar en dag onomwonden aan dat die modellen alles behalve nauwkeurig zijn.
Hoe slecht hun trackrecord ook is in normale economische jaren, de modellen worden écht nutteloos rondom omslagpunten in de economie. Dus bijvoorbeeld bij overgangen van groei naar krimp en vice versa. Het is alsof in je auto de brandstof- en snelheidsmeters in je auto stuk zijn, maar je moet voorspellen hoe lang je erover doet om vanuit Amsterdam naar Maastricht te rijden.
Handvol correctie voorspellingen
Uit onderzoek blijkt dat de analistengilde samen elk omslagpunt in de Amerikaanse economie in de afgelopen decennia heeft gemist. Een meer recent voorbeeld betreft de periode 2008 tot en met 2012. Er waren in die jaren in totaal 88 recessies her en der in de wereld. Uit de ramingen van Consensus Forecast, waar voorspellingen van belangrijke partijen worden samengevoegd worden en er één collectieve raming uit rolt, blijkt dat slechts een handvol correct is voorspeld.
In 2008 en 2009 waren er 62 recessies: niet één was aangekondigd in het jaar ervoor. Ook de recessies in 2011 en 2012 verschenen niet op de economische radarschermen in 2010. Ben Bernanke, de toenmalige president van de Amerikaanse centrale bank Fed, oreerde in maart 2007 nog de gevolgen van subprime-crisis op de markten en de economie mee gaan vallen.
Gebrek tijdige informatie
En zijn voorganger Alan Greenspan zei in augustus 1990 dat “diegenen die zeggen dat we nu al in een recessie verkeren ernaast zitten”. Dat de Amerikaanse economie - zoals later bleek - al een maand in een recessie zat, mag dan ook niemand verbazen. Onderzoek wijst namelijk uit dat ook de ramingen van de Fed, de OECD en andere soortgelijke instellingen een beroerde trackrecord hebben. Dat heeft een paar mogelijke oorzaken, waaronder het gebrek aan tijdige informatie. Economische modellen maken voorspellingen met de gegevens die erin worden gestopt. Hoe minder harde cijfers en hoe meer aannames, hoe minder betrouwbaar de einduitkomst is.
Als de ontwikkelingen dan ook nog zeer snel gaan, zoals met de coronacrisis, dan kunnen de modellen dat per definitie niet bijhouden. Tel daarbij het feit dat ze geen rekening houden met schokken, zoals de uitbraak van een virus. Dan mag het duidelijk zijn dat ramingen gemaakt ten tijde van een crisis met heel wat korrels zout moeten worden genomen. Daarbij geldt hoe ernstiger de crisis en hoe sneller de ontwikkelingen elkaar opvolgen, des te meer korrels nodig zijn.
Terugvallen op logica
Het bovenstaande geldt niet alleen voor economische modellen, hetzelfde geldt voor iedereen die iets probeert te zeggen over toekomstige groei…zoals ik. We maken nu iets mee wat ongekend is, in de zin dat een schok zoveel landen tegelijkertijd zo hard raakt. Dat betekent dat het veel lastiger is dan voorheen iets te zeggen over hoe een en ander verder gaat verlopen. Dat gezegd hebbende: juist in dit soort omstandigheden is het goed terug te vallen op logica. Ik verwacht nog steeds dat de economische groei in de tweede helft van het jaar gaat herstellen. Niet omdat ik per se een optimist wil zijn, maar op basis van de volgende redenering.
Economische schade komt vooral door wegvallende mondiale handel door lockdowns en social distancing beleid in Europa, de VS en de rest van de wereld. Beide zijn een direct gevolg van de verspreiding van het virus. Die verspreiding lijkt te vertragen. Niet in één land, maar wereldwijd. Er wordt al vaak gesproken over het versoepelen van de maatregelen. Dat gaat niet zo snel gebeuren als dat ze ingesteld zijn, dat is ook onverantwoord. Maar de trend van meer en strengere lockdowns kan wel eens zijn gedraaid. We zijn er helaas nog niet en het grootste deel van de economische schade moet in mijn optiek nog komen in het tweede kwartaal. Waar het mij om gaat, is de richting waarin de situatie zich ontwikkelt.
Biljartbal hard raken
Ik kan niet anders dan op basis van feiten werken, met de aanname dat de verspreiding van het virus verder gaat vertragen. Dat op zijn beurt betekent dat er vroeg of laat onvermijdelijk een punt komt, waarop de verspreiding stopt en vervolgens gaan wegebben. Het is het beste te vergelijken met een biljartbal die je hard raakt met je keu. Die vliegt eerst over de tafel heen maar vertraagt mettertijd en stopt uiteindelijk.
Trek ik die redenering door, dan maakt dat de weg vrij voor eerst (verdere) versoepeling van het stay at home beleid en uiteindelijk intrekking ervan. Omdat dát beleid de belangrijkste reden is voor de economische schade - in de zin dat de groei wordt geraakt - mag je ervan uit gaan dat de economieën navenant langzaam aan gaan herstellen.
Het verbaast me niet als het herstel vanaf de zomer of erna begint. Dat valt samen met het feit dat veel aangekondigde maatregelen van de overheden en de centrale banken pas over enkele maanden goed effect gaan sorteren. Een voorbeeld: velen hebben gebruik gemaakt van de verder omlaag gedrukte rentes om hun hypotheeklening over te sluiten. Dat betekent soms aanmerkelijk lagere maandlasten, maar dat komt pas over enkele maanden goed door. Het duurt immers eventjes voordat het oversluiten van de hypotheeklening goedt wordt verwerkt en geëffectueerd.
Economische hulp hard nodig
Ik ben het eens met het IMF dat het herstel traag kan zijn en het een tijdje kan duren voordat de schade is goedgemaakt. Maar bij het lezen van het rapport houd ik in mijn achterhoofd rekening met de structurele tekortkomingen van het instrumentarium, waarmee onder meer het IMF werkt. Dit verwacht ik onder de aanname dat het virus de komende maanden wegebt. Dat is een aanname die niet stoel op hoop maar de situatie die ik om me heen zie. Als dat verandert, dan verandert ook mijn inschatting van de toekomst.
Sinds de coronacrisis maak ik me overigens juist méér zorgen over dit decennium, bijvoorbeeld door de genomen maatregelen door de overheden en de centrale banken in de afgelopen weken. Die pakken goed uit op de korte termijn, maar betekenen wel dat er heel weinig tot niets overblijft voor later. En later heeft de economie hulp hard nodig, vrees ik.