De Duitse economie is in het laatste kwartaal van vorig jaar, gestagneerd, meldde Eurostat recent. Dat was niet alleen slecht nieuws. Het was ook een koude douche voor iedereen die de opleving in het derde kwartaal - na de dip van de zomer 2019 - zag als het begin van een nieuwe expansie.
De groei in het derde kwartaal betekende dat de Duitse economie, net als in 2018, maar net aan een recessie was ontsnapt. De Ifo-index in Duitsland zakt weer, na een opleving na de zomer van vorig jaar. De daling was vooral zichtbaar in de dienstensector, dé sector die de economie overeind hield toen de industrie met zwaar weer te maken had. De verwachtingen van bedrijven voor de komende tijd zijn verslechterd.
In Frankrijk en Italië, de tweede en de derde grootste economie van de Europese muntunie, was er sprake van een krimp. De Britse economie stagneerde ook. In Japan was er ook een krimp, de grootste in bijna 6 jaar. Thailand meldde de laagste economische groei in 5 jaar tijd. De regering van Singapore sluit een recessie dit jaar niet uit. Zuid-Korea meldde wel groei, maar die bleek vooral door overheidsuitgaven te komen. N et als op de Filipijnen.
Corona en de groeidaling
De groeidaling in de wereld is dus begonnen toen Corona nog alleen maar een biermerk was. Het coronavirus stak de kop op medio januari, wat betekent dat het effect ervan de cijfers over het eerste kwartaal van dit jaar treffen. Het virus heeft de Chinese economie al behoorlijk ontregeld, waardoor het groeicijfer voor het eerste kwartaal vrijwel zeker beroerd is.
Gezien het aandeel van China in de wereldeconomie en de rol in het productieproces van bedrijven in Europa en de VS, is niets minder dan een wonder nodig om de economieën daar niets van te laten merken. De omzetwaarschuwing van de techgigant Apple door het coronavirus, kan slechts een voorbode zijn van wat er komen gaat.
Het is niet verbazend als de economische schade buiten China pas over enkele maanden echt neerslaat, wanneer de disruptie in aanvoerkanalen goed voelbaar wordt. Nu hebben fabrieken in het Westen nog wel de benodigde onderdelen en waarschijnlijk zijn die voor nog eens een paar maanden verstuurd vóór de lock down in China. Tenzij de situatie pijlsnel normaliseert, blijven nieuwe zendingen uit.
Fabrieken niet volledig open
Zo heeft Jaguar volgens de laatste berichten voor nog 2 weken onderdelen voor de productie. Jaguar is eerder regel dan een uitzondering. De Amerikaanse Kamer van Koophandel in Shanghai liet eerder deze week weten dat bijna 8 op de 10 Amerikaanse fabrieken in China niet (volledig) open konden gaan tot nu toe. Dat effect gaat doorsijpelen in de productieketen tot in de VS zelf.
Omdat de groeivertraging is ingezet vóór de corona-uitbraak, betekent dat (ook als de verspreiding snel stopt) níet dat de economie snelt herstelt. Er was namelijk geen herstel om mee te beginnen, lijkt het wel. Hét nieuws dat de economische groei in de wereld dit jaar een boost kon geven en voor minder onzekerheid kon zorgen op de financiële markten, was het ondertekenen van het deelhandelsakkoord tussen China en de VS.
Uitstel dreigt voor handelsakkoord
Het was sowieso nog maar de vraag of China de afspraken daaruit na kan komen. We moeten er rekening mee houden dat de spanningen en onzekerheden op dat front terugkeren. Door het coronavirus kan de uitvoering van de afspraken zelfs formeel worden uitgesteld.
In China gaan geluiden op om beroep te doen op de force majeure clausule uit het verdrag, die het opschorten van het akkoord toestaat. Het akkoord bepaalt namelijk dat ‘in het geval van een natuurramp of een andere onvoorziene gebeurtenis waarop de partijen geen controle hebben’ het nakomen van de afspraken kan worden opgeschort.
China kan bijvoorbeeld nogal wat vliegtuigen en machines uit de VS halen de komende tijd. Maar met de luchtvaartmaatschappijen die zeer hard zijn geraakt, ligt dat niet voor de hand. Hetzelfde geldt voor de aankopen van ander zwaar materieel.
Nieuwe eisen op tafel
Om het akkoord op te schorten, moeten China en de VS om te tafel om het daarover eens te worden. Het is te verwachten dat de Amerikanen ermee akkoord gaan, maar ook dat ze in ruil voor die instemming nieuwe eisen op tafel leggen. Wat weer voor spanningen en onzekerheid kan zorgen.
Mijn verwachting voor dit jaar was dat de economische groei lager uitpakt dan wat instellingen als de OESO, het IMF, de ECB etc aangaven. Een recessie eind dit jaar of negin 2021 verbaast mij niet. De komende tijd moet je niet raar opkijken als de genoemde instellingen hun groeiramingen omlaag bijstellen.
Dat, en vooral de economische en politieke situatie in Duitsland vergroot de kans op een stimulerender begrotingsbeleid, wanneer de Duitse regering na de zomer van dit jaar de begroting voor 2021 definitief gaat vaststellen. Het vergroot ook de kans op een nog ruimer monetair beleid in de wereld en de eurozone, wat de vorm kan krijgen van een aankondiging dat het opkoopprogramma (QE) van de ECB langer duurt en/of wordt opgevoerd.
Neerwaartse druk
Onder zulke omstandigheden komen de langetermijnrentes in eerste instantie onder een verdere neerwaartse druk. Met het oog op een stimulerender begrotingsbeleid in Duitsland en een economische opleving op termijn - die ook de zeer lage inflatie(verwachtingen) zomaar kan opkrikken - is de kans groot dat de Duitse langetermijnrentes op middellange termijn stijgen.
In zo’n omgeving worden de wenkbrauwen niet gefronsd als de dollar sterker kan worden en de Amerikaanse aandelen een tijdlang beter presteren dan die in China en Europa.