Spiegelbeeld. Dat is de beste omschrijving van het gedrag van de Duitse 10-jarige rente in de periode van het begin van 2018 en de zomer van 2019. Die rente stond begin 2018 ongeveer 70 basispunten boven 0, maar lag in de zomer van dit jaar zo'n 70 basispunten onder de 0.
Sinds begin september klimt de rente gestaag omhoog. In 3 maanden tijd is de rente verdubbeld. In de andere eurolanden (onder meer Frankrijk en Nederland) veerden de rentes tevens behoorlijk op. Kan deze stijging het beginstadium zijn van een terugkeer naar de 0-grens van de Bund (de Duitse staatslening) en vervolgens naar het niveau van begin 2018?
Een belangrijke reden voor de daling van de Duitse rentes is het aanbod ervan. Dat komt op zijn beurt doordat de Bundsbron al jaren zo goed als opgedroogd is. Grofweg geldt dat het aanbod van obligaties toeneemt als de regering een begrotingstekort heeft. Sinds 2013 meldde de regering in Berlijn jaar in jaar uit een overschot op de begroting, een overschot dat zelfs elk jaar groeide.
Vlucht naar veiligheid
De Bunds werden daarom alsmaar schaarser. Wat schaarser wordt, is ook duurder; zeker als de vraag stijgt. Dit gebeurde met de staatsobligaties in Duitsland. Vlucht naar veiligheid, ingegeven door angst voor een recessie. Onzekerheid over de brexit, de spanningen tussen Italië en de Europese Commissie en de handelsoorlog van China en de Verenigde Staten kwam bovenop de vraag van institutionele beleggers en de Europese Centrale Bank (ECB) met haar quantitative easing.
Wie de eigenaren van deze Bunds wilde verleiden afscheid te nemen van de papieren evenknie van goud, moet diep in de buidel tasten. Gevolg: de stijgende prijzen en dalende rentes. De laatste maanden is de noodzaak voor die vlucht richting de veilige Bundshaven, danig afgenomen. Als dat doorzet, dan verbaast het niet als verdere opwaartse druk in de komende kwartalen voorzien wordt. Zeker nu er 2 belangrijke nieuwe elementen in het spel zijn.
Nieuw voorzittersduo
2020 kan zomaar het jaar worden van politieke spanningen. Niet in Italië of Frankrijk, maar in Duitsland. Normaliter een baken van politieke stábiliteit in Europa. De leden van de SPD kozen afgelopen weekeinde Saskia Esken en Norbert Walter-Borjans tot het nieuwe voorzittersduo. Deze twee zijn nooit erg te spreken geweest over de coalitie van de SPD met de CDU/CSU, de partij van bondskanselier Angela Merkel.
Dit betekent dat de kans dat de SPD vroegtijdig de stekker uit de zogeheten Grosse Koalition (GroKo) trekt, niet meer te is verwaarlozen. Zelfs als dat niet gebeurt, zijn spanningen te verwachten binnen de GroKo. Esken en Walter-Borjans gaven meteen na hun verkiezing aan het regeerakkoord open te willen breken. De bron van irritatie voor de SPD is het streven naar begrotingsevenwicht, het zogeheten Schwarze Null-beleid.
Schwarze Null in de weg
De SPD wil meer investeren in onderwijs, infrastructuur en strijd tegen klimaatsverandering. De Schwarze Null staat dat in de weg. Raus ermee dus. Als CDU/CSU echter érgens niet aan wil tornen, dan is echter aan de Schwarze Null. Dat sommigen vrezen dat Merkel de volgende reguliere verkiezingen in 2021 niet haalt, is derhalve niet vreemd. Feit is wel dat noch CDU/CSU, noch de SPD goed gaat scoren bij tussentijdse verkiezingen. Bij nagenoeg alle regionale verkiezingen in het afgelopen jaar werden beide partijen flink afgestraft.
Grote kans dus dat het GroKo-huwelijk stand houdt tot 2021. Maar dat betekent in Duitsland of politieke onzekerheid in 2020 of de terugkeer van begrotingstekorten. Maar een optie is ook: én politieke onzekerheid én begrotingstekorten worden. Politieke onzekerheid, omdat de SPD een duidelijkere stempel wil drukken op het financieel-economisch beleid. CDU/CSU gaat zich daar - zoals gezegd - tegen verzetten.
Houding veranderen
Terugkeer van begrotingstekorten is te verwachten in de tweede helft van 2020. De Duitse regering wees de afgelopen maanden elk voorstel resoluut van de hand om fors meer uit te geven en/of belastingen te verlagen. Het wekt geen verbazing als deze houding na de zomer van 2020 verandert, als de ambtenaren in Berlijn de begroting voor 2021 opstellen. Een begroting met daarin meer uitgaven en belastingverlagingen, is doorgaans wat de kiezer in een verkiezingsjaar doorgaans pleziert.
Vergeet alleen niet dat we het over Duitsland hebben, het land waar prudent financieel beleid beter scoort onder de kiezers dan een meer Frans-Italiaanse variant ervan. Dat betekent dat elk tekort beperkt is. Voor de Bundsmarkt betekent dat echter al een aardverschuiving! Voor het eerst in jaren neemt het aanbod van Duitse staatsobligaties aanmerkelijk toe.
30-jarige hereniging
Politieke onzekerheid gevolgd door het eerste begrotingstekort in bijna een heel decennium. Daardoor kan de Duitse 10-jarige rente op 3 oktober 2020, wanneer Duitsland 30 jaar hereniging van Oost en West viert, dichter bij 1% dan de 0-grens liggen. Nog steeds een zeer lage rente, maar de verandering ten opzichte van de zomer van dit jaar is er niet minder groot door.