Nieuwe ECB-baas als Alice in monetair Wonderland

Net als Alice is de Europese Centrale Bank (ECB) enige tijd geleden in een monetair hol gevallen, waar de bank nogal wat absurde zaken in meemaakt. Het ontwaakmoment lijkt echter nog ver weg. Die conclusie valt te maken na het optreden van Christine Lagarde, de beoogd opvolger van Mario Draghi als president van de ECB, donderdag 5 september in het Europees Parlement. Zij was daar om vragen te beantwoorden van leden van het economische en monetaire comité.

Gaat beleid afwijken?
Aangezien zij voor een periode van 8 jaar wordt aangesteld, is vraag relevant hoe groot de kans is dat het ECB-beleid onder Lagarde gaat afwijken van dat onder Draghi. Na haar optreden in het Europees Parlement valt daar met meer zekerheid iets over zeggen. In het kort geldt dat zij de lijn van Draghi voortzet. Lagarde heeft geen enkele kritische noot geplaatst bij het ECB-beleid onder haar voorganger. Sterker, zij is er lovend over. Dus: meer van hetzelfde.  

Wat ze wél zei, is dat de ECB met haar beleidsrentes op de huidige niveau’s geen vloer heeft bereikt. Oftewel: die rentes, die nu 0% en -0,4% bedragen, kunnen nog verder omlaag. Of Lagarde de ruimte gebruikt om rentes verder te verlagen, hangt af van de inschatting of ze een centrale bankier is die neigt naar lagere of hogere rentes. Is ze een duif of een havik? Om het zo in de bekende termen te omschrijven.

Maar liefst drie vragen boden Lagarde alle ruimte haar veren duidelijk te laten zien. Dat zijn: 1. Hoe zij kijkt tegen de kritiek aan dat het ECB-beleid negatieve bijwerkingen heeft? 2. Onder welke omstandigheden gaat de bank de rente verhogen? 3. Hoe staat het met de timing en volgorde van normalisering van het beleid van de bank?

Bijwerkingen in de gaten houden
Lagarde zegt dat het belangrijk om negatieve bijwerkingen van de genomen maatregelen in de toekomst goed in de gaten te houden. Dat worden leuke gesprekken met de gewone man. Dat zegt Lagarde te willen gaan doen met de ECB, omdat de bank werkt voor het grote publiek. Een groot deel van dat ‘gewone volk’ zit echter niet met de vraag óf die negatieve bijwerkingen zich voordoen, maar klaagt al heel lang dat die bijwerkingen zich al hebben voorgedaan en de positieve overschaduwen.

In reactie op de kritiek op het lage rentebeleid, komt Lagarde niet verder dan wat welbekende platitudes. Over de primaire doelstelling van de ECB dat dit beleid deflatie heeft voorkomen en groei aanjaagt. Hoewel dat allemaal waar mag zijn, spreekt het boekdelen dat ze niet eens de obligate moeite heeft genomen te zeggen dat ze de kritiek begrijpt. Die is voor haar blijkbaar flauwe kul en onzin.

Daarin schuilt overigens ook een belangrijke aanwijzing voor de modus operandi van de Lagarde-ECB. Als je maar beweert dat monetaire maatregel X (wat die X ook moge zijn, want Lagarde liet duidelijk weten dat ECB in feite geen grens kent in hoe ver de bank kan gaan) de inflatie kan opkrikken in de toekomst en/of de economische omgeving dan slechter af is, dan is blijkbaar alles toegestaan. “De onconventionele maatregelen van de ECB kunnen worden verlengd en uitgebreid als dat nodig blijkt te zijn”, aldus Lagarde. 

Beleidsnormalisatie niet aan de orde
Op de vraag over timing en volgorde van beleidsnormalisering, beperkt Lagarde zich slechts tot de opmerking dat beleidsnormalisatie nu niet aan de orde is. Prima, maar goed beschouwd is zo'n reactie een centrale bankier onwaardig. Het impliceert een minachtig voor het parlement om niet verder te kijken naar de toekomst en aan te geven hoe beleidsnormalisatie kan verlopen. Tenzij ze meent dat het beleid niet meer hoeft te worden genormaliseerd.

Het mooiste vond ik echter haar antwoord op de vraag onder welke voorwaarden de rente omhoog kan. De rentewijzigingen 'moeten geen bron worden van disruptieve effecten.' Geachte mevrouw Lagarde, dat zijn rentewijzigingen! En zeker verhogingen, altijd en zeker als die komen na een decennium van renteverlaging c.q. 0% rente!  Als dat renteverhogingen niet al te veel effect mogen hebben (het criterium wordt in de afweging geld lenen wel of niet duurder maken), dan zijn renteverhogingen in de eurozone nog een zeer lange tijd niet te verwachten.  

Al met al ziet het er sterk naar uit dat we tot en met 2027 te maken hebben met een ECB-president die geen trendbreuk veroorzaakt met het Draghi-tijdperk. Alice in Wonderland valt in de genre van absurdistische literatuur, een vorm van literatuur waarin karakters en situaties worden beschreven die niets met de werkelijkheid te maken hebben. Ik vrees dat Lagarde ons mee zal nemen in een monetair wonderland, waarin alle absurde situaties en maatregelen de werkelijkheid zijn.