Kringloopplan Schouten bepaald niet waterdicht

Het realisatieplan voor de omslag richting kringlooplandbouw is maandag 17 juni door minister Carola Schouten (Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) gepresenteerd. Voor dit project werkte zij samen met een klankbordgroep van veehouders en akkerbouwers. Het lukte deze groep echter niet om tot een unaniem advies te komen. Daarnaast zijn ook de reacties uit de samenleving niet mild. 

De minister dekt zich vooraf al in door te zeggen dat iedere transitie een proces is van vallen en opstaan. Schouten noemt het vermogen om zich aan te passen aan nieuwe omstandigheden kenmerkend voor de Nederlandse landbouwsector, maar ze geeft ook aan dat er veel gevraagd wordt van de boeren. "Van kunstmest naar dierlijke mest, het vergt nogal wat." Ook de overgang naar andere soorten veevoer, bijvoorbeeld via het gebruik van nieuwe eiwitbronnen, zal nogal wat voeten in de aarde hebben.

Tijd van experimenteren breekt aan
Het realisatieplan werkt met 'Experimenteergebieden'. Schouten ziet de dit als een teken van vertrouwen. "Nederland is klein, maar heeft unieke gebieden. De regiodeals sluiten aan bij de kracht van die regio." De deals die genoemd worden, zijn niet nieuw: het sluiten van de kringlopen in de Achterhoek. Dat is bijvoorbeeld een project dat al geruime tijd loopt. Ook noemt ze Food Valley, eveneens een project is waar al langer aan gewerkt wordt.

Schouten is op zoek gegaan naar de koplopers en bestaande initiatieven. Boeren die het anders doen, worden als voorbeeld gebruikt. In haar plan omschrijft ze dat de boeren die naar kringlooplandbouw zijn overgestapt daar een betere boterham mee verdienen. De vraag die daarbij relevant is, is wat voor bedrijf die ondernemers hadden voordat zij de overstap maakten. Die vraag wordt niet beantwoord.

Leren van niet bewezen concepten 
Een van de boeren die een plek kreeg op het podium bij de presentatie, is Geert van der Veer van 'Herenboeren'. Dit nieuwe initiatief wordt als de ultieme verbinding tussen producent en consument neergezet. Burgers huren een boer in om voor hen voedsel te produceren. Dit concept heeft zijn bestaansrecht echter nog niet bewezen. Dat geldt eveneens voor de voedselbossen. Die bossen hebben nog nauwelijks oogsten opgeleverd. Het duurt immers jaren voor de bomen volgroeid zijn.

Voedselproductieketen
Schouten geeft aan dat er veel schakels vanuit de voedselproductieketen betrokken zijn bij het plan. "Het is ambitieus, maar we moeten de sector voorbereiden op de uitdagingen die gaan komen." Ze is in overleg met de supermarkten en meldt dat die wel willen bewegen en meedenken. De minister vertelt daarbij dat de supermarkten zeer geïnteresseerd zijn in nieuwe concepten.

Het aspect 'prijs' blijft echter onbesproken. Volgens Schouten moeten de consumenten eisen dat er producten met een lage milieu-impact in de schappen liggen. De minister geeft aan dat de consumenten veel macht hebben. Een varkenshouder uit de zaal riep dat in het hele realisatieplan juist 1 belangrijke speler ontbreekt: de consument, waarop Schouten zei: "Als we hogere eisen stellen en toch het goedkoopste vlees kopen, dan leggen we het probleem terug bij de boer. Ik voel het als mijn opdracht om daar stappen in te zetten."

Ophef over duurder voedsel
Op social media en in diverse kranten werd maandag 17 juni duidelijk dat die consument helemaal niet zoveel heeft met de boodschap 'milieu' als daar een hogere prijs voor betaald moet worden. Wierd Duk, journalist bij De Telegraaf, vroeg zich af in welke bubbel Schouten leeft en ook diverse andere reacties logen er niet om. De acties die de minister onderneemt om iets aan het inkomen van de boer te doen, zijn niet aan de prijskant terug te vinden.

Het gaat dan voornamelijk om de inzet van de gelden voor innovatie, het inzetten van de gelden uit het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) en het versterken van de marktmacht van de boeren waardoor zij sterker staan ten opzichte van de grote inkooporganisaties. In het najaar zal de minister een subsidieregeling openen voor innovatie en investeringen in brongerichte emissiereductie in stallen. Voor Brabantse boeren komt dit plan simpelweg te laat.

Minister Schouten is tevens in gesprek met de banken en verschillende financiers voor gunstigere groenfinancieringen. Een verdienmodel is nog niet voorhanden, maar de minister laat daar wel meer onderzoek naar doen.

Gezonde bodem is de sleutel
In het plan staat tevens een gezonde bodem centraal. Met een gezonde bodem en natuurlijke plaagdierbeschermers hoopt minister Schouten het aandeel gewasbeschermingsmiddelen fors te kunnen verlagen. De minister wil de bodemkwaliteit in Nederland in beeld brengen en werkt daarom aan eenduidige meetmethoden die in 2021 operationeel moeten zijn.

In september 2019 organiseert de minister de 'Nationale Bodemtop', die jaarlijks moet terugkeren. Schouten werkte eerder al aan een Nationaal Programma Landbouwbodems, wat een belangrijk onderdeel wordt van het pad naar kringlooplandbouw: "Mijn doel is dat alle landbouwbodems in Nederland (1,8 miljoen hectare) in 2030 duurzaam worden beheerd en dat de inspanningen voor duurzaam bodembeheer ook door de samenleving worden gewaardeerd."

Gebrek aan communicatie
Een van de grootste obstakels in de weg naar kringlooplandbouw is het buitenland. De tegenstanders van de veehouderij noemen de export als reden waarom kringlooplandbouw niet gaat werken. Een groot probleem is echter de import van producten die niet aan de Nederlandse standaarden voldoen.

Volgens Schouten is het van belang dat Nederland vooroploopt met een lage milieu-impact, omdat andere landen goedkoper kunnen produceren (bijvoorbeeld door goedkopere arbeidskrachten). Zij gaat ervan uit dat de consument kiest voor dat betere product. Daarbij is een belangrijke rol weggelegd voor de communicatie en voorlichting. Tijdens de bijeenkomst werd meerdere malen benoemd dat het daar aan schort.

De inzet van minister Schouten staat echter haaks op het verdrag met de Mercosur-landen: Argentinië, Uruguay, Brazilië en Paraguay. Al 20 jaar lang wordt er onderhandeld. Dit handelsverdrag wordt gesloten door minister Sigrid Kaag (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking) en zij ziet geen heil in 'protectionistische maatregelen'. In de praktijk betekent dit dat er nog meer producten op de Nederlandse markt komen die niet voldoen aan de Nederlandse eisen, maar wel goedkoper zijn. Het is een mes in de rug voor de ambitieuze plannen van Schouten.

Minister Schouten is een van de sprekers op het Nationaal Economisch Landbouwcongres van Boerenbusiness. Klik hier voor het programma en tickets.

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.