De Duitse coalitiepartijen hebben, nadat ze 2 weken geleden bij de regionale verkiezingen flink afgestraft werden, tevens zondag 28 oktober een flinke nederlaag geleden. Het zijn de enige 2 partijen die stemmen verloren ten opzichte van de verkiezingen in 2013.
Het verlies was niet klein; het CDU moest een verlies van 11,3% incasseren en voor de SPD kwam het verlies uit op 10,9%. De kans is groot dat dit de komende tijd politieke gevolgen zal gaan hebben in Duitsland. Daarnaast besloot Angela Merkel om zich niet meer kandidaat te stellen als leider van de CDU en om na haar huidige termijn als bondskanselier ermee te stoppen.
Afgezien van de vraag of dat niet tot extra onzekerheid leidt (wie moet de markt geloven als Merkel en haar opvolgers niet op dezelfde lijn zitten), is het ook nog maar de vraag of de wens van Merkel (om haar termijn als regeringsleider af te maken) geen Wunschdenken is.
Ongewenst huwelijk
Op federaal niveau regeert CDU/CSU met de SPD en dat is een huwelijk die veel leden vanaf dag 1 niet zagen zitten. Nu de SPD voor de tweede keer is afgestraft, neemt de al grote onvrede over de regeringsdeelname in die partij verder toe. Binnen de SPD klinkt steeds harder het geluid de stekker uit de coalitie te trekken. Leden menen dat de partij afgestraft wordt voor het beleid en de impopulariteit van Merkel.
De SPD gaf in 2017 aan op de helft van de rit een soort review in te lassen over de deelname van de partij. Die vindt in 2019 plaats. Onheilspellend in dat opzicht is dat de SPD onlangs Merkel een ultimatum heeft gesteld: óf haar regering moet de komende tijd duidelijke resultaten laten zien óf de partij beëindigt de coalitie.
Zou de SPD ermee ophouden, dan krijgen we volgend jaar waarschijnlijk nieuwe verkiezingen. Sinds het eind van de Tweede Wereldoorlog duurde het gemiddeld 43 dagen voordat er een nieuwe regering werd gevormd. In 2017 kwamen de partijen er echter pas na 171 dagen uit. Het is goed voor te stellen dat het vormen van een nieuwe regering bij tussentijdse landelijke verkiezingen opnieuw lang zou duren.
Voortijdig sneuvelen
Zou de regering van Merkel inderdaad voortijdig sneuvelen, dan zou de politieke instabiliteit compleet zijn; en dat in het land dat dé baken van economische en politieke stabiliteit is geweest in de eurozone. Dat zou onder meer in 2019 gaan spelen: het jaar waarin niet alleen een nieuwe baas van de ECB gekozen wordt, maar ook de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie (EC) en de nieuwe Eurocommissaris voor monetaire en economische aangelegenheden.
De gevolgen kunnen verregaand zijn. Duitsland schijnt daarbij zijn zinnen gezet te hebben op de post van de nieuwe voorzitter van de EC. Het is wel de vraag of een verzwakt Duitsland, met een demissionaire regering haar zin krijgt. De kans is groot dat het weinig invloed heeft op de invulling van andere belangrijke posten, zowel binnen de EC als erbuiten; denk daarbij aan de verkiezing van de opvolger van Mario Draghi als president van de Europese Centrale Bank.
Waarde van de euro
Politieke instabiliteit is eerder negatief dan positief zijn voor de waarde van de euro, maar ook voor de Duitse langetermijnrentes. Die kunnen dan weleens harder oplopen. Enerzijds door die instabiliteit, maar ook doordat de kans toeneemt dat het land directer zal opdraaien voor het overeind houden van zwakke eurolanden, zoals Italië.
In 2019 worden waarschijnlijk ook belangrijke beslissingen genomen over de toekomst van de euro. Een verzwakt Duitsland kan weleens minder zeggenschap krijgen, wat kan uitmonden in meer financiële solidariteit in de muntunie. Zo’n uitkomst zou de aantrekkelijkheid van de Duitse staatsobligaties verminderen, met als gevolg extra opwaartse druk op de langetermijnrentes.
Als Duitsland politiek instabiel wordt, dan ligt een euro-dollarkoers van 1,10 eerder voor de hand dan 1,25. Iets wat de economische groei, maar ook de inflatie in de eurozone kan aanjagen en de ECB kan dwingen om eerder of sneller de officiële rente te verhogen.