Alarm van de markten: kapot of op snooze?

Geopolitiek is ook zo’n factor. Wanneer in de wereld spanningen oplopen, merken we dat vrijwel meteen op de markten. De Zwitserse frank en de Amerikaanse dollar stijgen dan bijvoorbeeld in waarde, net als edelmetalen. Binnen het euroland vechten beleggers er dan om in de veilige haven, genaamd "de Duitse staatsobligaties", te kunnen schuilen. Daardoor tuimelen de Duitse rentes omlaag. Echter, de laatste tijd is er iets vreemds aan de hand.

Spanningen blijven oplopen
Hoewel de geopolitieke spanningen in de afgelopen maanden behoorlijk opgelopen zijn én blijven oplopen, is de dollar per saldo zwakker geworden. En de Zwitserse frank steelt ook niet bepaald de show. Ook de toonaangevende Duitse tienjarige rente is vergeleken met de herfst vorig jaar ruim verdubbeld en aan de prijs van goud zou je niet kunnen afleiden dat er nogal wat korte lontjes en potentiële brandhaarden in de wereld zijn.

Wat dit laatste nog opmerkelijker maakt, is dat de belangrijkste centrale banken gezamenlijk ongekend veel nieuw en ongedekt geld gedrukt hebben. De centrale banken uit de eurozone en uit Japan, China en de VS hebben alleen al in de afgelopen jaren omgerekend 12.000 miljard dollar (dat is 12 met 12 nullen erachter) uit het niets gecreëerd. Een fractie daarvan zou normaliter de goudprijs naar de stratosfeer brengen. In plaats daarvan beweegt het zwarte goud zich al enige tijd grofweg zijwaarts en is het record van circa 1.900 per troy ounce lichtjaren verwijderd.

Afzetprocedure
De Amerikaanse vliegdekschepen die opstomen naar de Noord-Koreaanse wateren, de Russische straaljagers die zo dicht bij het Amerikaanse luchtruim komen dat de Amerikanen de lucht in moeten om ze weg te jagen, de Chinese legervliegtuigen die de Amerikaanse vechters in de lucht afsnijden en op ongeveer 100 meter afstand intimiderend voorbij vliegen, niets daarvan kon tot nu toe de reactie teweegbrengen die je normaliter op de markt zou verwachten.

Hetzelfde geldt voor het ene na het andere schandaal waar de nieuwe Amerikaanse president voor zorgt. De situatie is zodanig dat hier en daar voorzichtig wordt gesproken over dat een impeachment nodig is, ofwel dat de procedure om de Amerikaanse president af te zetten, in werking gezet moet worden.

De eurozone vormt het andere voorbeeld
Een ander goed voorbeeld is de eurozone. Volgend jaar kiezen de Italianen hun nieuwe regering. Althans, dat was de verwachting tot voor kort. Uit Rome komen echter berichten dat die Italiaanse verkiezingen wel eens dit jaar al, in september, gehouden kunnen worden. Gezien het feit dat Italië in grote economische en financiële problemen verkeert en dat velen de schuld daarvan eerder in Brussel en Berlijn dan in Rome zien, is de populariteit van de anti-euro partijen in het land behoorlijk.

Als Italië naar de stembus trekt, houdt de rest van de eurozone, en de wereld, zijn adem in: zouden de anti-euro krachten winnen en Italië uit de euro halen, dan zou dat misschien wel de klap zijn die het project van een gemeenschappelijke munt in Europa niet kan overleven. Of als de munt het overleeft, zouden de gevolgen op alle eurolanden in ieder geval tijdelijk ernstig kunnen zijn.

En toch is het niet alleen zo dat de euro minder waard wordt ten opzichte van de dollar. De Europese valuta is juistniet zo sterk geweest tegenover de greenback! Dat terwijl je, zoals eerder gezegd, een sterkere dollar zou verwachten om de geopolitieke spanningen alleen al.

Dit werpt een intrigerende, maar vooral een belangrijke vraag op: is hier sprake van een structurele verandering, waardoor oude stelregels en relaties niet meer opgaan? Of is er alleen maar sprake van een tijdelijke anomalie en gaan de markten zich over een tijdje alsnog "normaal" gedragen, namelijk zoals ze eeuwenlang hebben gedaan in vergelijkbare omstandigheden?

Structureel of toch niet?
Als er sprake is van een structurele verandering, dan moeten we erg voorzichtig zijn met het trekken van conclusiesover het toekomstige verloop van de rentes. In een mogelijk nieuwe omgeving hoeven die dan zeker niet net zo te reageren als vroeger in een situatie van oplopende geopolitieke spanningen.

De tweede verklaring kan echter ook de juiste zijn. Dat de centrale banken zoals de Fed en de ECB, de ene wat meer dan de andere, hun monetaire beleid ongekend ruim houden en zelfs verruimen. Dat beïnvloedt het gedrag van de markten ook. Dat is wat de economen "zeepbellen" noemen.

Een andere kijk daarop is om dat beleid als een soort gijzeling van de markten te zien. Het is bijvoorbeeld heel goed voor te stellen dat de langetermijnrentes niet oplopen, omdat door de vraag vanuit de centrale banken de marktwerking in feite is uitgeschakeld. Die markt waarvan economen plachten te zeggen dat die in een vroeg stadium de beleggers "toespreekt". 

Gemanipuleerde markten
En dan is er nog iets wat inmiddels een feit is, namelijk dat veel markten gemanipuleerd worden door de grote banken. Er zijn vele boetes uitgedeeld voor het manipuleren van de rentemarkten, maar ook voor het manipuleren van de markt voor zilver en goud. Manipulatie van de prijzen ontregelt de waarschuwende signaalwerking van de markten in een vroeg stadium.

Als de tweede verklaring de juiste is en als we dat combineren met het feit dat de marktkrachten het altijd winnen van manipulatie, dan zou dat betekenen dat ergens in de toekomst een abrupte normalisering op de markten te verwachten is. Dat is te vergelijken met een aardbeving, die 2 tektonische platen bijstelt nadat zich eerst een lange tijd steeds meer druk opbouwt. Op de financiële markten zou zo’n aardbeving dan zomaar de vorm van een sterke waardedaling van de euro en een pijlsnelle en forse stijging van de rentes kunnen aannemen.

Ontwikkelingen in de gaten houden
Het mag duidelijk zijn: de ontwikkelingen én vooral wat zich op de achtergrond afspeelt in de gaten houden is geen overbodige luxe, maar een noodzaak. Dit gezien de mogelijke gevolgen op de rentes en de valutakoersen.

Voorlopig geldt echter dat de rentes van alle looptijden en zeker de EURIBOR-tarieven zeer laag zullen blijven. De laatstgenoemde tarieven zijn sterk verbonden met de ECB-rente en die rente lijkt dit én volgend jaar zo niet een groot deel van 2019, nergens naar toe te gaan.