In de landbouwvisie van minister Carola Schouten (Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) staat dat zij het kunstmestgebruik een halt toe wil roepen. In plaats daarvan pleit Schouten voor het toepassen van bewerkte dierlijke mest. Welk effect heeft dit op het klimaat en betekent dit het einde voor de Nederlandse kunstmestfabrieken?
In Nederland bevinden zich 4 grote kunstmestfabrieken: Yara, Rosier, OCI Nitrogen en ICL Fertilizers. Zij produceren samen jaarlijks 7,5 miljoen ton meststoffen, waarvan 6 miljoen ton stikstofhoudende kunstmeststoffen. Slechts 11% hiervan blijft in Nederland. Het betekent dat er dus vooral voor de wereldmarkt wordt geproduceerd.
Het geschatte kunstmestgebruik in Europa ligt voor 2018 op minstens 16 miljoen ton, zo blijkt uit cijfers van de Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO). Bijna de helft hiervan wordt in Nederland geproduceerd.
Toerekening koolstofdioxide (CO2)
Aangezien ervoor gekozen is om de CO2-emissie toe te rekenen aan het land waar het geproduceerd wordt, levert dit een flinke bijdrage aan de CO2-emissie van de Nederlandse chemische industrie. De grootste kunstmestfabriek in Nederland is Yara. Deze fabriek stoot jaarlijks 3,7 megaton kilo CO2 uit.
Daarmee behoort Yara tot de top 10 van bedrijven met de hoogste CO2-uitstoot in Nederland; tenminste als het om de bruto CO2-emissie gaat. Dit omdat 1,4 megaton wordt hergebruikt in de eindproducten of wordt verkocht. De netto CO2-uitstoot bedraagt 2,3 megaton. Ter vergelijking: de Nederlandse landbouw en veehouderij stoot ongeveer 26 megaton uit.
Yara heeft sinds 1990 een reductie van de broeikasgassen gerealiseerd van 55%. In diezelfde periode steeg de productie met 30%. Het betekent volgens Meststoffen Nederland dat de Nederlandse kunstmestfabrieken tot de meest efficiënte ter wereld behoort.
Afzet naar glastuinbouw
Een gedeelte van de geproduceerde CO2 wordt verkocht aan bijvoorbeeld de glastuinbouw. Het inzetten hiervan voor de verwarming of als meststof kent in theorie veel potentie. Bij de productie vanuit kunstmestfabrieken komt namelijk voldoende CO2 vrij om een forse hoeveelheid te leveren aan de glastuinbouw.
Toch trok LTO Glaskracht recent aan de bel: de glastuinbouw kampt met een dreigend tekort aan CO2, omdat de fabrieken de vraag nauwelijks aan kunnen. Dit lijkt merkwaardig, omdat de CO2-uitstoot (netto) van Yara immers nog 2,3 megaton bedraagt. In het hergebruik van CO2 lijkt dus nog een wereld te winnen.
Geen aardgas, geen kunstmest?
Nederland wil ook af van de opwekking van aardgas, vanwege problemen. In theorie bedreigt dit het voortbestaan van kunstmestfabrieken. Reinier Gerrits, directeur van Meststoffen Nederland, geeft aan dat het zo’n vaart niet gaat lopen. "Het grootste gedeelte van het hoogcalorisch gas komt namelijk uit het buitenland." Voorlopig draaien de fabrieken dus gewoon door.
Gerrits zegt dat er wel gekeken wordt naar de ammoniakproductie (waar kunstmest van gemaakt wordt). Dit gebeurt middels elektrificatie, het uitbouwen van elektriciteitsopwekking en -distributie. Voor de productie van 1 ton ammoniak is 1.000 m3 aardgas nodig. Wanneer dit proces door elektrificatie kan worden ingevuld, scheelt dit behoorlijk wat aardgas.
"Elektrificatie biedt dus zeker mogelijkheden voor de toekomst", zo geeft Gerrits aan. Al benadrukt hij dat de techniek nog flink doorontwikkeld en opschaalbaar moet worden. "En er moet daarbij voldoende elektriciteit beschikbaar zijn, welk dan niet uit aardgas wordt gehaald."
Internationale vraag
De vraag naar kunstmest uit andere landen is stabiel. Nederland loopt voorop met de wens om de landbouwsector kunstmestvrij te maken. Het is natuurlijk nog maar de vraag of andere landen dit voorbeeld gaan volgen.
De kunstmestfabrieken hebben in de afgelopen 5 jaar voor meer dan €1 miljard geïnvesteerd in Nederlandse productielocaties. De investeringen waren met name gericht op het verhogen van de productiecapaciteit en het verminderen van de milieueffecten.
Gering effect op uitstoot
Indien het gebruik van kunstmest in Nederland volledig wordt vervangen door dierlijke meststoffen, dan heeft dit geen groot effect op de uitstoot van broeikasgassen. Het grootste deel van de kunstmestproductie gaat immers naar het buitenland (89%). Die vraag blijft waarschijnlijk stabiel. Daarbij gebruiken de fabrieken voornamelijk aardgas uit het buitenland. Het einde van de gaswinning in Groningen heeft dus geringe invloed op de kunstmestindustrie.
Om de uitstoot van de broeikasgassen uit de kunstmestindustrie te verminderen, is het waarschijnlijk zinvoller om in te zetten op het gebruik van de geproduceerde CO2. Dit kan bijvoorbeeld in de glastuinbouw. Hier zouden technieken als elektrificatie het gebruik van aardgas kunnen limiteren.