Waarom ammoniak steeds meer begint te stinken

Kennis en innovatie, daarmee wil Nederland zich graag profileren aan het agrarisch firmament. Een goed fundament is dan van vitaal belang, maar juist die blijkt niet in orde. Het onderzoek naar de basis van het ammoniakbeleid legt de vinger op de zere plek, maar er zijn meer vraagtekens. Noem bijvoorbeeld de fosfaatbelasting van oppervlaktewater. Een analyse die uit de doeken doet waarom ammoniak steeds meer begint te stinken. 

Niet voor het eerst worden er vraagtekens gezet bij de basis van het ammoniakbeleid. Ook toen Sharon Dijksma staatssecretaris van Economische Zaken (EZ) was kwamen er al kritische vragen. Toen was het nodig om een internationale review naar de wetenschappelijke onderbouwing van het ammoniakbeleid te laten plaatsvinden. De conclusie: het kennisinstrumentarium dat Nederland inzet in de hele kennisketen is wetenschappelijk goed onderbouwd.  

Dit was het tweede onderzoek, want ook in 2013 vond al een dergelijke review plaats. In de kamerbrief, waarin staatssecretaris Martijn van Dam bekend maakte wat de conclusies waren uit de review, gaf hij ook aan dat tussen 1993 en 2004 de emissies met 50 procent afnamen en in de periode vanaf 2005 met 35 procent. Dat de reviews de betrouwbaarheid van het Nederlandse beleid niet ten goede komen kwam naar voren uit de woorden van Dijksma in reactie op recent verschenen onafhankelijke onderzoek: 'Ammoniak in Nederland. Enkele kritische wetenschappelijke kanttekeningen.' 

Het blijft niet bij enkele kritische kanttekeningen, want de conclusies beloven weinig goeds voor het ammoniakbeleid. Zo laten de onderzoekers zien dat er geen aantoonbaar verband is tussen beleid en de ammoniakconcentraties in de lucht. Gedurende een periode van 20 jaar is de concentratie in de lucht niet gedaald. Op zich is dit al geen goed nieuws, want het betekent dat er onnodig kostbare maatregelen genomen zijn in de agrarische sector. Noem het verbod op bovengronds uitrijden, de inzet van luchtwassers en maatregelen in de stal. 

Overigens keken de onderzoekers alleen naar de meetpunten in het veld. Recenter onderzoek in stallen kan namelijk wel aantonen dat een bepaalde manier van mest opslaan, mestput, compost of roosters met aanpassingen, effect heeft op de hoeveelheid ammoniak in de lucht. Net zoals ook vast staat dat het beter is om urine van poep gescheiden te houden, wanneer een poging wordt gedaan de aanmaak van ammoniak tegen te gaan.    

Dan blijft het een boeiende vraag waarom de concentraties ammoniak in lucht niet wijzigen, of er nu wel of geen maatregelen in stallen en op het land genomen worden. Het lastige in dit dossier is dat een vervolgvraag pas kan worden beantwoord, wanneer er een basis is. Chemicus Jaap Hanenkamp moest tot de conclusie komen dat belangrijke meetdata van de Wageningen Universiteit ook ineens niet meer beschikbaar was. Oftewel het fundament van het beleid is weg. 

Er moet nog bewezen worden dat de onderzoekers van het rapport gelijk hebben, maar er vindt op 22 februari sowieso een rondetafelgesprek in de Tweede Kamer commissie Economische Zaken plaats. Ondertussen kent Nederland beleid gebaseerd op ontbrekende data en staan claims op losse schroeven. De ontbrekende cijfers zijn namelijk continu gebruikt voor het opstellen en uitwerken van het verdere beleid, waaronder de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS).

De vraag die blijft liggen is waarom er met alle nieuwe technieken van de laatste jaren niet nieuw onderzoek gedaan is of op zijn minst een poging het oude onderzoek opnieuw te produceren. Dat er alleen maar verliezers zijn is duidelijk, want de agrarische sector investeerde al veel in verlaging van de ammoniakemissie. In Noord-Brabant en op steeds meer andere plaatsen beperkt het zelfs de ontwikkelingsruimte voor bedrijven. Maar nog steeds is niet duidelijk waar de hoge concentratie ammoniak vandaan komt. Wellicht niet van mest? In dit scenario is er eerst een schuldige aangewezen en wordt nu geprobeerd de bewijzen in stand te houden dat de juiste schuldige aangewezen is. Tijd voor een cold case team.

En Wageningen? Die zegt dat onderzoek kostbaar is en miljoenen gaat kosten. 'Wellicht een manier om aan de maatschappelijk vragen en onzekerheden tegemoet te komen.' Via een productschap was het misschien iets makkelijker geweest. De keerzijde zijn de vergunningen rondom natuurgebieden die afgegeven zijn op basis van de huidige informatie. Blijkt het ammoniakbeleid te stinken dan kan het ook betekenen dat zolang het onderzoek duurt alles op slot gezet wordt.

Het onderstreept hoe gevoelig dit dossier is en hoeveel ellende voorkomen had kunnen worden door eerder actie te ondernemen om de gevraagde informatie boven water te krijgen. Groene utopieën en wetenschap gaan niet samen, aldus The Post.

Het stopt niet hier, want ook de gegevens over de vervuiling van fosfaat in grondwater steunen het overheidsbeleid niet. Ammoniak kan weleens het eerste steentje worden wat een kettingreactie in beweging zet.   

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.