Fosfaatdebat: wat valt er te verwachten?

Het is een opvallende keuze van de minister, want beide onderwerpen vergen veel tijd. In de Kamerbrieven, die in aanloop naar dit overleg zijn verstuurd, wordt een beeld geschetst van een wetgeving die voortdurend moet worden aangepast en niet goed doordacht is. Het meest in het oog springend is het feit dat er voor 85,7 miljoen kilo aan fosfaatrechten is uitgedeeld, terwijl het plafond 84,9 miljoen kilo bedraagt.

Kamerbrief van Schouten
In de Kamerbrief van vrijdag 7 december brengt Schouten het als iets wat het ministerie is overkomen: er zijn te veel fosfaatrechten uitgedeeld. In de brief licht ze toe hoe die rechten worden teruggehaald; bijvoorbeeld via afroming, de vrijstelling voor zoogdierhouders en het weghalen van rechten bij vleesveehouders. Hiermee geeft ze wederom aan dat er geen mogelijkheid is om fosfaat uit te delen aan knelgevallen. Echter, wat er in die brief mist, is het antwoord op de volgende vraag: hoe komt het dat het ministerie te veel rechten heeft uitgedeeld?

Volgens de minister komt dit niet door toedeling van rechten als gevolg van bezwaarschriften. Dit levert ongeveer 238.000 kilo extra fosfaat op en de knelgevallenregeling heeft tot nu toe 269.000 kilo extra opgeleverd. Bij de berekening van de generieke korting is rekening gehouden met het feit dat er extra fosfaat moest worden uitgedeeld. Echter, er was in maart al sprake van een overschrijding en toen was er nog geen sprake van bezwaren of knelgevallen.

Terughalen van de rechten
Door de beleidsregel voor jongvee is er inmiddels al 319.000 kilo fosfaat teruggehaald en de vrijstellingsregeling zoogkoeienhouderij heeft 55.000 kilo fosfaat opgeleverd. De verwachting is dat die laatste uiteindelijk zo'n 140.000 kilo zal opleveren. Echter, dit levert nog steeds niet genoeg op om onder het aantal toegestane fosfaatrechten uit te komen. Schouten heeft daarom besloten om de fosfaatbank nog niet open te stellen.

Dit is een opmerkelijke keuze, want er is namelijk door de verschillende belangenbehartigers meerdere keren geopperd de afroming te gebruiken om de ernstige knelgevallen te ontlasten. Martijn van Dam was destijds duidelijk over dat punt: "Het uitgeven van de afroming aan bedrijven die extra duurzaam zijn, is een wezenlijk onderdeel van het rechtenstelsel." Zonder de uitgifte via de fosfaatbank zou het stelsel geen bestaansrecht hebben en niet goedgekeurd worden door de Europese Commissie.

Schouten houdt de fosfaatbank nu nog aan, maar formeel gezien heeft dat wellicht een andere status dan het deels inzetten van de afroming voor de knelgevallen. Echter, hiermee treedt het verduurzamingsaspect van het fosfaatrechtenstelsel in het eerste jaar in ieder geval nog niet in werking.

Inzet van de Kamer
De verwachting is dat de Kamerleden zich weinig kritisch zullen opstellen wat betreft de uitgedeelde rechten. Zowel coalitie als oppositie is er veel aan gelegen om het Schouten niet al te moeilijk te maken. Vanuit de rol van de Kamer is het echter wel degelijk een belangrijk onderwerp, want alleen het ministerie had zicht op de beschikkingen die werden afgegeven.

Opvallend is dat de minister in haar brief een duidelijke scheiding heeft tussen de gegevens van het CBS en het fosfaatrechtenstelsel. De cijfers van het CBS waren leidend bij de bepaling van de generieke korting. En ook nu laten de cijfers zien dat de fosfaatproductie waarschijnlijk bijna 2,5 miljoen onder het plafond blijft. Dit is ook waarom de Kamerleden er niet al te zwaar aan trekken. Echter, Schouten heeft bij de Europese Commissie wel degelijk heel wat uit te leggen.

Onregelmatigheden in het I&R-steem
Tijdens het algemeen overleg zullen ook de nieuwe maatregelen over het I&R-systeem besproken worden. Schouten heeft al aangekondigd dat de maatregel 'merken voor melden' wordt uitgesteld. Daarnaast heeft de Nederlandse Melkveehouders Vakbond (NMV) aangegeven dat de boetes die op administratieve fouten staan, buitensporig hoog zijn. Zo'n fout levert al snel €1.500 boete op. Ook de internetconsultatie leverde veel reacties op over de hoogte van de boetes.

Schouten laat weten dat bepaalde maatregelen vanuit de sector gewenst zijn; met name de strenge kalverregistratie is een verzoek uit de sector. De strengere regels zijn bedoeld om de veehouder ervan te overtuigen dat het belangrijk is om het dier juist aan te melden. Het is aan de Kamerleden of zij vinden dat de maatregelen in verhouding staan tot het doel. Dat zal tijdens het algemeen overleg duidelijk worden.