Vertrouwen in zuivel is niet vanzelfsprekend

Melk consumeren inclusief garantie op residuen van antibiotica. Of de melk vandaag nog opdrinken, omdat het mogelijk morgen al bedorven is in de koelkast.... Geen trust, geen vertrouwen hebben in zuivel is voor ons als Nederlanders inmiddels onvoorstelbaar. Het is echter niet vanzelf gegaan.

De huidige kwaliteit bereiken is een lang proces geweest met weerstand bij boeren, druk vanuit overheid en samenleving, een dioxine schandaal, een zuivelsector die steeds meer het heft in eigen hand heeft genomen. Dit heeft de Nederlandse sector veel opgeleverd in de eigen regio en veel vertrouwen in de wereld, van Noordwest naar Zuid en Oost. Vertrouwen in zuivel is niet vanzelfsprekend in grote delen van de wereld, hierbij twee voorbeelden.

1. India. We mogen ervan uitgaan dat de meeste van de 1,2 miljard Indiërs met enige regelmaat melk consumeren, inclusief residuen van verschillende soorten antibiotica. In dit land met de hoogste melkproductie ter wereld hebben de meeste Hindoe families enkele 'heilige' koeien. Antibiotica is op elke straathoek verkrijgbaar en goedkoop. Het wordt dan ook vrij gemakkelijk toegediend als een koe wat mankeert.

Melk van deze koeien wordt meestal niet apart gehouden en controleren door te meten, is te duur bij miljoenen kleine porties melk per dag. Een nog lastiger probleem zijn residuen van pesticiden. Ook pesticiden zijn vrij gemakkelijk verkrijgbaar en worden gebruikt in verschillende teelten. Bijproducten uit deze teelten zijn vaak veevoer...  Toch is er zeker beweging en wil om dit te veranderen.

Het melanine schandaal in China voelt voor sommigen als een soort Zwaard van Damocles voor de Indiase zuivel, met antibiotica in plaats van melanine. Ook de markt reageert al. Sommige supermarkten anticiperen er op door melk af te nemen van ketens met grotere melkveebedrijven en meer kwaliteitsgaranties. In sommige delen van India is een overschot aan melk en wordt gezocht naar afzetmarkten buiten India. Kwaliteit is hierbij een vereiste.

2. Ethiopië: Ethiopië is het land met de hoogste veedichtheid van Afrika. Koeien hebben veel functies zoals mest, ploegen, bruidschat, vlees en melk. Boeren houden vaak nog wel wat extra vleesvee aan maar breiden niet uit met melkvee. Het is namelijk lastig om er een gezonde business van te maken door het grote aantal vastendagen (ongeveer 150!) van een groot deel van de samenleving, de Ethiopisch orthodoxe christenen. 

Op deze dagen is afzet onzeker en wordt de melk soms wel, soms niet opgehaald met verspilling tot gevolg.  Door onvoldoende koeling en slechte hygiëne tijdens melken en transport is de melk kort houdbaar en niet meer te gebruiken om er lang houdbare zuivel van te maken zoals kaas of lang houdbare melk (UHT). De melk of zuivel is daardoor niet te verkopen na de vastendagen of aan moslims in andere delen van het land. Marktpartijen willen hier graag verandering in aanbrengen, want ze kunnen de markt niet goed bedienen en geen relatie opbouwen met boeren.

Vanuit Solidaridad zijn we in gesprek met meerdere zuivelorganisaties in India en Ethiopië om een Trust Dairy-aanpak te introduceren. Een grote sprong maken in het ketensysteem met professionalisering van boer tot processing, maar nog niet gelijk op grote schaal. Eerst toepassen, economisch haalbaar maken en dan opschalen. Waarbij boeren het liefst als community gaan functioneren. Bepaalde dorpelingen worden specialist in melken en gaan hygiënisch werken.

Een mooi voorbeeld zijn de village milking parlours die ik in India heb gezien. De koeien komen deels zelf aangelopen en de dorpsmelker melkt ze met een melkmachine, waarna de melk word direct gekoeld. Tegelijk kunnen boeren op deze wijze beter worden ondersteund met services (voer, medicijnen, sperma, micro financiering) en verhoging van de productie. Met de zuivelorganisaties kijken we hoe zij extra kunnen investeren in koeling, melkbussen, melkerijen en services.

De zuivelpartijen gaan aan de slag om de melkstroom in de markt te verwaarden en de boeren te belonen voor de extra kwaliteit. Hiermee worden ze een lange termijn partner voor deze boeren. Dit motiveert boeren vervolgens weer om hun melkveetak te ontwikkelen. Belangrijk is dat het model eerst slaagt, niet alleen technisch maar ook economisch, om het vervolgens op te schalen. Aanvullend is het belangrijk om met de zuivelpartijen en eventueel de overheid te kijken hoe er nationaal een eigen en gezamenlijke kwaliteitsstandaard  ontstaat waarnaar toe gewerkt kan worden. Het gezamenlijke is nodig om geen twijfel te zaaien met verschillende standaarden, maar twijfel bij consumenten weg te nemen.

De beschikbaarheid van kunstmest, antibiotica en pesticiden hebben tot hogere opbrengsten in de landbouw geleid en tot meer voedselzekerheid. Maar ook tot residuen in zuivel, kippenvlees, vis, fruit, groente, thee. De bewustwording groeit, vooral ook in de landen zelf door kritische burgers en een toenemende vraag van consumenten die wat meer verdienen. Veel sectoren zijn toe aan de nieuwe fase, op naar voedselveiligheid. Het is een grote en complexe opgave, maar uit ervaring weten we dat het kan. Laten we onze ervaringskennis gebruiken zodat het elders in een kortere tijd kan worden gerealiseerd dan bij ons.

Catharinus Wierda
International Dairy Coördinator voor Solidaridad
twitter: @cwierda

Catharinus Wierda

Catharinus Wierda is zuivelondernemer, initiatiefnemer van De Fryske en medeoprichter van Boerengilde. Zijn vader was melkveehouder en Wierda zelf heeft bodemkunde gestudeerd. Het zet zich in voor een duurzame landbouwsector.

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.