Passen uw investeringen bij de toekomst landbouw?

Ondernemen is het omzetten van toekomstbeelden in actie. Vooral als die actie lange termijn investeringen inhoudt, is dat nog niet zo simpel. Niet voor boeren, maar ook niet voor grote ondernemingen of beleidsmakers, die geacht worden de maatschappij op de toekomst voor te bereiden. De toekomst is nu eenmaal per definitie onzeker.

Maar het kan wel helpen om die onzekerheden in kaart te brengen. Een leuke techniek daarvoor is de analyse van scenario’s waarin je die onzekerheden samenbrengt. Afgelopen jaren mocht ik een groep Europese ambtenaren leiden die precies dat heeft gedaan. Hoe ontwikkelt zich de landbouw tussen pakweg nu en 2050? Hoe organiseren we op weg daar naar toe dan onderzoek en innovatie? Is er nog behoefte aan proefstations, aan specifiek lager landbouwonderwijs (en wie gaat er dan over?), moet je landbouwkundig onderzoek meer Europees organiseren, omdat de coöperaties multinationals worden?

Ons werk leidde tot drie scenario’s, die ik hier kort samenvat. Omdat de beelden ook interessant kunnen zijn voor boeren en hun opvolgers die grootse investeringen voor ogen hebben. Wij zien een belangrijke invloed van ICT op de inrichting van de ketens en de landbouw in de komende decennia. Net als door de komst van de trekker en de bestrijdingsmiddelen in de jaren ‘50 gaat ook nu de sector veranderen. Maar hoe?

Je zou kunnen denken aan een High Tech scenario: de zelfrijdende tractor, de melkrobot. Minder mensen op het platteland, de aansturing gebeurt door multinationals, of ze nu John Deere, Lely, Google of Unilever heten, vooral via contracten. Het telen van aardappelen of suikerbieten gaat meer lijken op dat van conservenerwteb: zaai- en oogstmoment worden centraal geoptimaliseerd. De milieuproblemen zijn opgelost, want met precisielandbouw kun je de effecten beperken en beprijzen. De Europese Unie is dan heel sterk, want die kan tegenwicht bieden aan de multinationals. En er is veel product, dat ook in de chemie en voor brandstof kan worden gebruikt. Door alle innovatie een rijke samenleving, maar wel met ongelijkheid. Niet iedereen profiteert.

De technologie kan zich natuurlijk ook heel anders ontwikkelen, denk aan Uber, AirBnb, Wiki, de retail die het aflegt tegen online bestellen en bezorgen door Willem & Drees-achtige nieuwkomers. Dit is het Zelforganisatie scenario. Met korte ketens, Zwitserse democratie, stadslandbouw, multifunctionele landbouw rond de steden en mogelijkheden voor de boer om zelf genen van planten te muteren als klanten dat willen (een techniek die dichterbij is dan je denkt). De regio’s en steden zijn in dit scenario belangrijk. Het voedselbeleid van Rotterdam heeft meer effect op de Hoekse Waard dan het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid.

Het derde scenario bundelt vooral de onzekerheden die ons benauwen: klimaatsverandering, massa-migratie zoals we nu vanuit het Midden-Oosten zien. Een in elkaar storten van de Europese samenwerking. waarbij regio’s vooral voor zichzelf gaan en regionale productie bevorderen. Er is schaarste aan product. De boer als voedselproducent is belangrijk, maar het is geen rijke, laat staan een gezellige wereld, in dit Ineenstortings-scenario. En we worden afhankelijk van China voor de basistechnologie.

De toekomst is natuurlijk niet precies één van deze scenario’s. Op zijn minst een mix, met verschillen tussen regio’s en bedrijfstakken. De toekomst is nu een keer niet voorspelbaar en zelfs de EU kan niet kiezen voor een van die scenario’s. Maar je kunt er rekening mee houden. Ook een goede ondernemer is op zijn toekomst voorbereid. Hoe passen uw investeringsplannen of die van uw opvolger in deze scenario’s?

Toen ik in een Europese workshop vroeg of we deze scenario’s al dichterbij zien komen zei iemand: ‘ja hoor, Nederland experimenteert met zijn topsectoren in HighTech, Italië houdt van de regionale zelforganisatie en voor Ineenstorting moet je in Kosovo gaan kijken’. De tijd leert of het zich zo doorzet.

Wie zich er verder in wil verdiepen voor een robuustere kijk op de toekomst: ons rapport is door Commissaris Phil Hogan eind januari aangeboden aan het Nederlands voorzitterschap in de persoon van EZ Directeur-Generaal Hans Hoogeveen, en staat online bij de EU. En een korte Engelstalige presentatie van mijn hand staat ook online.

Krijn J. Poppe

Krijn Poppe werkte bijna 40 jaar als econoom bij het LEI en Wageningen UR en vervult nu een aantal advies- en bestuursfuncties. Voor Boerenbusiness duikt hij in zijn boekenkast en bespreekt actuele ontwikkelingen aan de hand van klassiek geworden studies.

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.