Aardappelmodel VS werkt niet in Europa

Dit artikel is een productie van Edwin Burgers en Niels van der Boom.

Het areaal 'autumn potatoes' (de hoofdoogst van de fritesaardappelen) bedraagt zo’n 365.000 hectare. Dat is fors minder dan de 830.600 hectare in de EU-5. Daarbij oogstten de Amerikanen in 2017 zo’n 18 miljoen ton aardappelen, tegenover circa 30 miljoen ton voor de EU-5 (25 miljoen ton in oogstjaar 2016).

Biet of aardappelen?
In de Verenigde Staten (VS) worden de fritesaardappelen verwerkt door 4 grote spelers: McCain, Lamb Weston, Simplot en Heinz. Bijna alle aardappelen met de bestemming frites zijn van het ras Russet Burbank. Een zeer robuuste aardappel, die meer weg heeft van een suikerbiet (qua robuustheid). Het is de Fontane van Amerika.

Voor aanvang van het seizoen wordt tussen de telers en de fabrieken overlegd over de contractprijs. De telers, vaak een handje vol (zeker in verhouding tot Europa) met enorme arealen, stellen een woordvoerder aan. Die praat met de fabriek en aangezien ze niet zonder elkaar kunnen, komen ze er links of rechtsom altijd wel uit. Dat is, in een notendop, hoe het er aan de andere kant van de plas aan toegaat.

Europees systeem
Waarom kan het Amerikaanse systeem dan niet in Europa worden geïmplementeerd? Leggen de verwerkers een reële prijs op tafel, dan tekenen de akkerbouwers en is de fabriek verzekerd van zijn grondstofinkoop. Althans, in theorie. De crux van het verhaal zit hem in de cijfertjes. Daarvoor moeten we de opbrengst per hectare op een rijtje zetten. In de afgelopen 8 jaar was de laagst gemeten opbrengst per hectare in de EU-5 40,7 ton (2013). Het beste resultaat kwam uit op 46,5 ton per hectare, een variatie van bijna 6 ton.

De Amerikaanse fritesaardappeloogst van 2017 varieert slechts -2% ten opzichte van 2016, tegen zo'n +20% in de EU-5. Dit is wel een extreem voorbeeld. De opbrengsten in Europa vliegen alle kanten op. Alles op contract vastleggen, is in Europa niet daadwerkelijk een verzekering van voldoende aardappelen. Vandaag de dag, na oogst 2017, verplicht het verwerkers een enorme hoeveelheid overkilo’s weg te werken. Vorig seizoen moesten fabrieken zich in alle mogelijke bochten wringen om de productielijnen draaiende te houden.

(Tekst gaat verder onder de grafiek)Vergelijking tussen areaal en opbrengst in de EU-5 (Cons-Poot-Zet) en VS (frites).

Telen naar de vraag
Een voorspelbare voorjaar- en zomerperiode, plus de beschikbaarheid van voldoende water en goede beregening, zorgen ervoor dat de Amerikaanse opbrengst stabiel is. Zonuren zijn er in overvloed. Een stabiel afzetsysteem in Europa introduceren, heeft veel voeten in de aarde. Door de competitie tussen de landen is het moeilijk om onderling afspraken te maken, voor zover dat al mogelijk is. Daarbij speelt de onzekere productiefactor 'klimaat' altijd een grote rol.

Ook de exportpositie speelt een rol in de wispelturige Europese aardappelmarkt. Het aardappelexportniveau kan jaarlijks sterk fluctueren, terwijl in de VS hoofdzakelijk voor de binnenlandse markt wordt geteeld.

De consumptieaardappeloogst van de EU-5 kwam in 2015 en 2016 uit op nog geen 26 miljoen ton, tegen ruim 30 miljoen ton in 2017. Wel zie je dat de sector zichzelf steeds meer reguleert. Kleine telers verdwijnen, met als logisch gevolg dat de grote telers verder groeien. Een groot deel van de aardappelen die zij telen, wordt middels prijsafspraken vastgelegd. Net als in de VS is de lijn met de verwerker kort en zonder ruis.

Geen vetpot
Met de inkrimping van het volume op de vrije markt neemt ook de kans op pieken af. Ondanks dat Amerikaanse telers dit seizoen een relatief goed jaar draaien, is dat lang niet altijd het geval. Fritesaardappelen telen is een margekwestie en gaat in het groot, net als graan.

Daarom zie je in de VS interesse voor nieuwe concepten, bijvoorbeeld baby potatoes (krielaardappelen) met een fikse premium op de prijs. Een teelt die je in de vingers moet hebben en die niet draait om de bulk. Wie geld wil verdienen met aardappelen, moet pionieren.